* Bu anayasa ile Türk tarihinde ilk kez egemenlik ulusa verilmiştir. * Güçler birliği prensibi benimsenmiştir.(Yasama, yargı, yürütme meclis tarafından yapılıyor.) * Yeni Türk Devletinin hukuki ve siyasal belgesi olmuştur. * Anayasaya göre meclis başkanı hükümetin de başkanı olmakla “Meclis Hükümeti Sistemi Başlıcaları - Saltuklular (Erzurum) (1072-1202) - Mengücekler (Erzincan, Kemah) (1080-1228) - Danişmentliler (Sivas) (1080-1178) - Artuklar (Hasankeyf, Harput, Mardin) (1102-1409) Hiç yorum yok: Bunu E-postayla GönderBlogThis!Twitter'da PaylaşFacebook'ta PaylaşPinterest'te Paylaş. Etiketler: Anadolu'da Kurulan İlk Türk Devletleri İLK BEYLİKLER. İLK BEYLİKLER. Mengücekliler (1080- 1228)Gürcüler ve Rumlar ile savaşıp Erzincan'da kuruldu. Trabzon Rumlarının güneye inmesi önlendi. DanişmentlilerSivas'da kuruldu. İlk beylikler içinde en güçlü olanıdır. Haçlılarla mücadele ettiler. SaltuklarErzurum'da kuruldu. Gürcüler ve Ermeniler'le savaştılar. Atatürkİlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali YAYLA Sayfa 3 / 174 12 Eylül 1980 tarihinde rejimin tehlikeye dütüğünü iddia eden askerî yetkililer, amacı “cumhuriyeti koruma ve kollama” eklinde özetlenebilecek olan darbeler yaptılar. NOT İtilâf devletleri içinde yeni Türk devletini ilk tanıyan devlet Fransa'dır. DÜZENLİ ORDUNUN KURULMASI Mondros mütarekesinden sonra Osmanlı ordusu terhis edilmişti fakat işgalciler ayak bastıkları her yerde Kuva-yı milliye birlikleriyle karşılaştılar.Kuva-yı milliye birlikleri askerlik tekniğinden uzak ve meydan Türk Devletleri %5 hukuku %5 b) Osmanlı Devleti %15 b) Anayasa %5 c) Atatürk İlke ve İnkılapları %20 c) İdare %5 d) Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi %5 4) Türkiye ve Dünya ile İlgili Genel, Kültürel ve Güncel Sosyoekonomik Konular %10. 2) Türkiye Coğrafyası %30 a) Türkiye’nin fiziki özellikleri %12 m1Mf. TARİH DERS NOTLARI İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ TÜRK İSLAM TARİHİ OSMANLI TARİHİ ve OSMANLI DEVLETİ KÜLTÜR ve MEDENİYET OSMANLI DEVLETİ YENİLEŞME VE DEMOKRATİKLEŞME HAREKETLERİ XX. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ KURTULUŞ SAVAŞI HAZIRLIK DÖNEMİ KURTULUŞ SAVAŞI MUHABERELER VE ANTLAŞMALAR DÖNEMİ CUMHURİYET DÖNEMİ ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ I. SORULMASI MUHTEMEL 100 ALTIN TARİH HAP BİLGİ İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ - Orta Asya göçleri il Türkler dünyanın çeşitli yerlerine yayılmıştır. Bu yüzden Türk tarihini bir bütün olarak incelemek zordur. Bilinen ilk büyük Türk devleti Asya Hun Devleti ’dir. - Türkler tabiat koşullarına bağlı olarak göçebe bir hayat tarzı benimsemişlerdir. Çadırda yaşamışlar, yaylak ve kışlak hayatı sürdürmüşlerdir. Temel geçim kaynaklarını da hayvancılık oluşturmaktadır. - Çin’e karşı ilk üstünlük sağlayan Asya Hunları’ dır. - Türk-Çin ilişkilerinin çoğu kez savaş biçiminde olmasının en önemli nedeni İpek Yolu’na hakim olma düşüncesidir. - Türklerde ilk devlet ve ordu teşkilatlanması Asya Hun Devleti’nde görülür. Metehan Dönemi’nde onlu sistem - Hem Orta Asya’da hem de Avrupa’da devlet kuran Türk topluluğu Hunlar ve Avarlar ’dır. - Hunların Avrupa’ya yönelmeleri Avrupa toplum yapısında önemli değişikliklere yol açan Kavimler Göçü’ ne neden olmuştur. - Türk adıyla kurulan ilk Türk devleti Göktürkler’ dir. - Yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti Uygurlar’ dır. -Türk boyları içerisinde en aktif ve belirleyici boy Oğuzlar’ dır. İlk Türk topluluğu İskitler’ - Müslümanlığı benimseyen ilk Türk topluluğu Karluklar’ dır. - Museviliği benimseyen ilk Türk topluluğu Hazarlar’ dır. İstanbul’u kuşatan ilk Türk topluluğu Avarlar’dır. - Türklerde ülke hanedanın ortak malıdır. Bu durum Türk devletlerinin siyasi yaşam sürelerinin kısa olmasına çok sayıda devletin kurulmasına, iç isyanların çıkmasına yol açmıştır. - Devlet yönetiminde, hükümdara hükümdarlık yetkisinin Tanrı tarafından verildiğine inanmışlar, bu inanışı “kut” sözü ile ifade etmişlerdir. - Kurultay Meclisinin varlığı askeri - demokratik idare tarzının benimsendiğine bir kanıttır. - Kurultay’da alınan kararların kağanın onayına bağlı olması kurultayın danışma organı olduğuna kanıttır. - Ulusçu devlet anlayışının varlığı, o ulusun milli benliğini koruması, kendi diline ve yazısına sahip olmasıyla ilgilidir. - Türklerde geniş topraklara sahip aristokrasinin görülmeyişinin neden ekonominin tarımdan çok hayvancılığa bağlı olması ve toprak mülkiyetinin devlete ait olmasıdır. - Genel olarak yarı göçebe yaşam biçimini benimseyen Türk topluluklarında kalıcı mimarı eserlere ve şehir kültürüne rastlanmaz. - Uygurlar Dönemi’nde yerleşik hayata geçilmesiyle birlikte kalıcı eserler verilmeye başlanmış, sulama kanalları, evler, saray ve tapınaklar yapılmıştır. - Türklerin ilk ulusal dini Şamanizm’ dir. En yaygın inanış ise Gök Tanrı inanışıdır. - Türklerin diğer inandığı dinler Maniheizm, Budizm, Musevilik, Hristiyanlık ve İslamiyet’tir. - Eski Türklerde yazılı hukuk kuralları yoktu, gelenek ve göreneklerinden oluşan yazısız kurallarına töre denilirdi. - Türklerin kullandığı alfabeler Göktürk, Uygur, Sogd, Manihey, Brahmi, Çin, Tibet, Kiril, Arap ve Latin alfabeleridir. - Türklere ait destanlar; Hunların Oğuz Kağan, Göktürklerin Ergenekon ve Bozkurt, Uygurların Türeyiş ve Göç, Kırgızların Manas ve İskitlerin Alp Er Tunga ve Şu destanlarıdır. - Türk dilinin ve tarihinin en eski yazılı örnekleri Kutluk Devleti’ne II. Göktürk ait Orhun Abideleri’ dir. - Türklere ait ilk takvim On İki Hayvanlı Türk Takvimi’ dir. Astronomi ile ilgilendiklerinin kanıtıdır. - Eski Türklerde demir eşyalar, altın takılar, ahşap süsleme, gümüş kakmacılık, halı, kilim, resim, heykel , fresk, duvar resimleri, portre sanatı gelişmiştir. - Uygur Döneminde Mani dininin etkisiyle Minyatür ve Çinicilik sanatında ilerleme sağlanmıştır. TÜRK İSLAM TARİHİ - Türklerin İslamiyet’i benimseme sürecini başlatan önemli olay Talas Savaşı dır. Talas Savaşı ile Türk-Arap ilişkileri olumlu yönde seyretmiştir. -İslamiyeti kabul eden ilk Türk topluluğu Karluklar’ dır. - İlk Türk-İslam devleti İtil Bulgarlarıdır. - Orta Asya’da kurulan ilk Müslüman Türk devleti Karahanlılar’ dır. - Karahanlılar İslamiyet’i benimsemelerine rağmen dini terimlerin karşılığını Türkçe olarak vermeye özen göstermişlerdir. Böylece eski ve köklü kültürün mirasçısı olduklarını kanıtlamışlardır. -İslam kültürünü Hindistan’a taşıyan devlet Gazneliler’ dir. - Hicaz bölgesinde denetim kuran ilk Türk devleti Akşitler’ dir. - Mısır’da IX. Yüzyıldan XIX. Yüzyıla kadar siyasi varlık sürdüren devletler Tolunoğulları, Akşitler, Fatimiler, Eyyübiler, Memlukler ve Osmanlılar dır. - Şii Büveyhoğulları, Fatimiler ve Samanoğulları Türk devleti değildir - Nesa, Sarahs ve Dandanakan Savaşları sonunda Büyük Selçuklu Devleti kuruluş sürecini tamamlamış, Gazne Devleti çöküş sürecine girmiştir. - Türklerin Anadolu topraklarında Anadolu için Bizans’a karşı verdikleri ilk savaş Pasinler Savaşı’ dır. - Büyük Selçuklu Devleti ile Bizans arasında gerçekleşen Malazgirt Savaşı’ nın en önemli sonucu Anadolu’nun kapılarının tamamen Türklere açılmasıdır. - Büyük Selçuklularda, fethedilen toprağın fethedenin malı sayılması feodal beyliklerin ortaya çıkmasında belirleyici bir faktördür. - Malazgirt Savaşı’ndan sonra kurulan ilk Türk beyliklerinin Anadolu’nun Türkleşmesine büyük katkıları vardır. - Büyük Selçuklu Devleti’nin çöküş sürecine sokan en önemli savaş Karahitaylılarla yaptıkları Katvan Savaşı’dır. - Anadolu’da kurulan ilk feodal Türk beyliklerine son veren Anadolu Selçuklu Devleti’dir. Bu durum Selçuklular’da Anadolu Türk siyasal birliğini sağlama çabasının önemsendiğini gösterir. - Anadolu’da Bizans otoritesini büyük ölçüde sona erdiren, buna karşılık Selçuklu hakimiyetini perçinleyen en önemli olay Miryokefelan Savaşı’ dır. - Büyük Selçuklulardan farklı olarak Anadolu Selçukluları’nda donanma gücünü artmış, bu nedenle tersane yapımı önem kazanmıştır. - Anadolu Selçuklu Devleti’nin büyük bir imparatorluğuna dönüşmesini engelleyen en önemli etmen Haçlı Seferleri’ dir. - Anadolu Selçuklu Devleti’nin çöküş sürecine girmesine neden olan en önemli olay Kösedağ Savaşı’ dır. -XIII. Yüzyılda Anadolu’da Türkmen beyliklerinin ortaya çıkması Selçuklu otoritesi ve Moğol otoritesinin giderek azalmasına bağlıdır. - Moğol saldırılarını durduran ve Moğolları yenilgiye uğratan devlet Memluklu Devleti’ dir. -X. ve XIII. Yüzyıllar arasında kurulan Türk devletlerinde Orta Asya Türk devlet hukuku ve siyasi yapısı dışında İslami devlet hukuku ve yapısı da etkili olmuştur. - Devleti oluşturan unsurlar millet, ülke , hakimiyet ve teşkilattır. - Türk-İslam devletlerinde hükümdarların egemenlik belirtileri hutbe, sikke, tuğra, arma, unvan ve çetr gibi sembollerdir. -Selçuklularda şehzadelerin yönetim tecrübesi edinmeleri için sancak sistemi yürürlüğe sokulmuştur. -Selçuklu şehzadeleri melik bir eyalete gönderildiklerinde yaşları küçükse yaşlarına yönetimden anlayan deneyimli komutanlar atabeyler verilirdi. - Veraset sisteminde belirsizlik Orta Asya Türk devletleri gibi Selçuklu devletlerini de olumsuz yönde etkilemiş, sık sık taht kavgaları çıkmış, böylece devlet otoritesi zayıflamıştır. - Devlet işleri Büyük Divan’da Divan-ı Saltanat kurulunda görüşülüp karara bağlanmıştır. Büyük divanın dışında ona bağlı divanlar da bulunmaktadır. -Selçuklularda atabeyliğin lalalık, iktanın dirlik olarak Osmanlılarda varlığını sürdürmesi kurumsal olarak Türk devletlerinin birbirlerinden etkilendiklerini gösterir. - Anadolu Selçukluları uç sınır bölgelerinde güvenliği ve otoriteyi sürdürmesi için “yurtluk” uygulamasına yönelmişlerdir. - Kervansaray yapımının ağırlık kazanması ticaret hacmini genişletmek amacıyla doğrudan ilişkilidir. Selçukluların düşük gümrük tarifesi uygulamaları ticareti geliştirmeye yöneliktir. - Anadolu Selçuklularında zanaatkarlar arasında dayanışma olduğunun kanıtı Loncaların gruplara ayrılarak kendi yöneticilerini kendilerinin seçmesidir. - Anadolu Selçuklarında Gayrimüslimlere inanç özgürlüğü tanınması, hoşgörüye dayanan bir siyaset izlendiğine kanıttır. - Türklerde, eğitim medreselerde yapılmaktadır. Medreseler bugünün üniversiteleri niteliğindedir. En önemlisi Büyük Selçuklular döneminde vezir Nizamülmülk’ün Bağdat’ta açtığı Nizamiye Medresesi’ dir. - Türk – İslam devletlerinde saray ve orduda dil Türkçe, resmi yazışmalarında Farsça, medreselerde Arapça kullanılmıştır. Bu durum Türkçenin gelişimini yavaşlatmıştır. - Karahanlılar Döneminde edebi dil olarak Türkçe kullanılmış ve önemli eserler verilmiştir. Kaşgarlı Mahmut – Divan-ü Lügati’t Türk, Yusuf Has Hacip – Kutadgu Bilig, Edip Ahmet Atabetü’l Hakayık, Ahmet Yesevi – Divan-ı Hikmet gibi. - Divan-ü Lügati’t Türk , El-Muktedi Billah’a takdim edilmiştir. - Kutadgu Bilig, Uluğ Kara Buğra Han’a takdim edilmiştir. - Alp Er Tunga – Efrasiyab Firdevsi’nin Şehnamesi’ne konu olmuştur. - Türk – İslam uygarlığında resim ve heykel yapımının yasaklanması minyatür, oymacılık, kakmacılık gibi süsleme sanatlarının gelişmesine, hat sanatının öne çıkmasına neden olmuştur. - Moğolların parçalanmasıyla Altın Orda, İlhanlı, Çağatay ve Kubilay gibi devletler kurulmuştur. - Abbasilere son veren, Anadolu Selçuklu Devleti’nin yıkılış sürecine girmesinde etkili olan Moğol uzantısı devlet İlhanlılar’ dır. - Mısır’da kurulan Türk devletleri Tolunoğulları ilk, Akşitler, Eyyübiler ve Memlukler’dir - Saltuklular, Artuklular, Mengücekler, Danişmentler ve Çaka Beyliği Malazgirt Savaşı sonrasında kurulan ilk beyliklerdir. - Karamanoğulları kendilerini Anadolu Selçuklu Devleti’nin mirasçısı olarak gören, Türkçeyi resmi dil ilan eden ve Osmanlıyı en çok uğraştıran beyliktir. - Kendilerini Büyük Selçukluların mirasçısı olarak gören Türk – İslam devleti Hazermşahlar dır. İlk Türk – İslam devletlerinde hakimiyet kurulan coğrafi bölge sebebi ile donanma gelişmemiştir. OSMANLI TARİHİ ve OSMANLI DEVLETİ KÜLTÜR ve MEDENİYET - Sırpsındığı I. Çirmen , I. Kosava, Niğbolu , Varna ve II. Kosova Savaşları Kuruluş Dönemi’nde Haçlı İttifaklarına karşı yapılmış önemli savaşlardır - Anadolu Türk siyasi birliğini ilk kez büyük ölçüde Yıldırım Bayezit sağladı. - Ankara Savaşı’ndan sonra Osmanlı Devleti 11 yıl sürecek “Fetret Devri”ne girmiştir. - Şeyh Bedrettin İsyanı Çelebi Dönemi’ndedir . - Kanuni Dönemi’nde Fransızlara geniş kapitülasyonlar verilmiştir. - Avusturya, Kanuni Dönemi’nde Osmanlı ile imzalamış olduğu İstanbul Antlaşması’yla Osmanlının üstünlüğünü kabul etmiştir. - Kanuni Dönemi’nde imzalanan Amasya Antlaşması İran ile imzalanan ilk antlaşmadır. - Kanal Projeleri’ ni Süveyş, Don- Volga gibi. Sokullu Mehmet Paşa ortaya atmıştır. - II. Mehmet’in İstanbul’u fethiyle beraber Ortadoks dünyasının koruyuculuğu Osmanlıya geçmiştir. - II. Mehmet’in döktürdüğü büyük toplara şahi adı verilir. - Rumeli Hisarı’nı II. Mehmet yaptırmıştır. - Anadolu Hisarı’nın Yıldırım Bayezit yaptırmıştır. - Osmanlının Bizans ile yaptığı ilk savaş Koyunhisar Savaşı’ dır. - Osmanlıyı en çok uğraştıran beylik Karamanoğulları Beyliği’ dir. - Kanuni I. Süleyman Dönemi’nde Preveze Deniz Savaşı ile Akdeniz Türk gölü haline gelmiştir. - Yavuz I. Selim Dönemi’nde Mercidabık – Ridaniye Savaşları ile Memluklere son verilmiş ve halifelik Osmanlıya geçmiştir. - Turnadağ Savaşı ile Dulkadiroğulları Beyliği’ne son vererek Anadolu Türk siyasi birliğini tamamen sağlayan Osmanlı padişahı I. Selim’dir. -II. Bayezid Dönemi’nde Cem Sultan Olayı Osmanlının Batı’da pasif bir politika izlemesinde etkili olmuştur. -Fetret Devri’ne son veren padişah I. Mehmet tir. - Rumeli Beylerbeyliği’ni I. Murat kurmuştur. - Anadolu Beylerbeyliği’ni I. Bayezit kurmuştur. - Hint Deniz Sefeleri I. Süleyman Dönemi’nde gerçekleştirilmiştir. - Şahkulu Ayaklanması II. Bayezid Dönemi’ndedir. - Canberde Gazali, Ahmet Paşa, Baba Zünnun, Kalenderoğlu isyanları Kanuni Dönemi’nde yaşanmıştır. - Osmanlılar Oğuzların Bozok kolunun Kayı boyuna mensuptur. - Osmanlı Devleti’nin merkeziyetçi yönetim sistemini benimsemiş olması siyasi varlığının uzun sürmesinde etkilidir. - Ferman, adaletname, hattıhümayun, kanunname ve berat padişahlar tarafından , fetva ise şeyhülislamlar tarafından yayımlanan belgelerdir. - Bizans valilerine tekfur, Eflak – Bogdan yöneticilerinin voyvoda, Mısır valilerine hidiv denir. - Osmanlı devleti teokratik devlettir. Padişahlar XVI. Yüzyılda halife unvanını taşımaya başlamışlardır. -I. Mehmet padişahın mutlak egemenliğini güçlendirmek amacıyla Kanunname-i Ali Osman adlı kanunla kardeş katlini yasal hale getirmiştir. - XVII. Yüzyılda I. Ahmet veraset sisteminde değişiklik yaparak ekber ve erşad büyük ve olgun uygulamasını getirmiştir. - Osmanlılarda, devlet işlerinin görüşülüp, tartışıldığı yer , bugünkü Bakanlar Kurulunun işlevlerine benzetilen Divanıhümayun’ dur. - Karar organı olmaktan çok, danışma organı niteliğindeki Daivanıhümayun’u II. Mahmut kaldırmıştır. - Divanıhümayun’da ilmiye din, hukuk, eğitim alanında görev yapanlar, seyfiye hem askeri hem de idari görev alan yöneticilere verilen ad ve kalemiye bürokrasi ve mali işlere bakan sınıf kesimleri temsil edilirdi. - Ulema sınıfının başı şeyhülislam dır. Ulema ilmiye adalet, eğitim, din alanlarında çalışanların oluşturduğu bir sınıftır. - Osmanlı Devleti’nde en büyük idare birimi eyalet tir. - Kazaları yöneten, aynı zamanda kazalarda adalet işlerine de bakan kadı dır. - Tanzimat Dönemi’ne kadar kadıların vermiş olduğu kararları gerektiğinde yeniden inceleyen ve düzelten kazasker dir. - Eyaletlerden alınacak olan verginin peşin olarak hazineye yatırılmasına iltizam, vergileri toplayan kişiye mültezim denir. - Osmanlı Devleti’nin toplum yapısının çok çeşitli etnik unsurlardan oluşması tek millet olgusunun gelişmesini engellemiştir. - Osmanlı Devleti’nde köylü, zanaatkar ve tüccarlar reayayönetilenler kategorisinde yer alırken seyfiye, ilmiye ve kalemiye sınıfı yönetenler kategorisinde yer almıştır. - Osmanlı Devleti’nde halka mesleki eğitim veren kuruluş loncalar dır. - Osmnalı Devleti’nde esnafı denetleme yetkisi muhtesip adı verilen kişilere aittir. - Osmanlılarda hukuk düzeni ikili bir karaktere sahiptir. a Şeri hukuk , b Örfi hukuk - Osmanlı Devleti’nde toprak sistemi; miri arazi devlete ait topraklar ,mülk arazi şahsa ait topraklar olarak ikiye ayrılmaktadır. - Osmanlı Devleti’nde devlete ait toprakların bir kısmının kamu görevlilerine dirlik olarak verilmesinin amacı devlete yapılan hizmetleri karşılamaktır. - Ticaret yolları üzerinde taşımacılık yapan kişilere Mekkari Taifesi denir. - Osmanlı Devleti’nde ilk düzenli ordu Yaya ve Müsellem adıyla Orhan Bey Dönemi’nde oluşturulmuştur. - Voynuk, martolos ve cerahor Osmanlı’nın ordu teşkilatında yer alan Hristiyan askerlerdir. - Devşirme sürekli ve düzenli olarak devlet adamı ve asker ihtiyacını karşılamaya dönük bir uygulamadır. - Cülus bahşişi padişah tahta çıktığında kapıkullarına dağıtılan bahşiştir. - Osmanlı kara ordusu; kapıkulu askerleri, eyalet askerleri ve yardımcı kuvvetler olarak üçe ayrılır. - Osmanlı tarihinde Yeniçer Ocağı, II. Mahmut tarafından 1826 yılında kaldırılmış, bu olaya tarihte Vakay-ı Hayriye Hayırlı Olay denilmiştir. - Osmanlı Devleti’nde ilk tersane Orhan Bey zamanında Karamürsel’de kurulmuştur. İlk büyük tersane ise Yıldırım Bayezit tarafından Gelibolu’da kurulmuştur. - Osmanlı Devleti’nde donanma komutanına kaptanıderya, donanma askerine levent adı verilir. - Osmanlı donanma İnebahtı, Çeşme, Navarin ve Sinop’ta yakılmıştır. - Osmanlı Devleti’nde eğitimin temeli medreselerdir. İlk Osmanlı Medresesi Orhan Bey Dönemi’nde İznik’te açılmıştır. - Osmanlı’da ilk müderris Davud-ı Kayseri dir. - Medrese öğrencilerine suhte, softa, danişmend denir. - Enderun Osmanlılarda önceleri Hristiyan çocuklarının alındığı daha sonra Müslüman çocukların da alındığı devlet adamı yetiştiren okuldur. - Darülfünun, Tanzimat Dönemi’nde açılan üniversite niteliğindeki okuldur. - Osmanlı Devleti’nde külliye; sebil, cami, kütüphane ve medreselerin de yer aldığı yapı topluluğudur. - Osmanlı Devleti’nde dini kitapların matbaada basılmasını geciktiren en önemli faktör hattatların işsiz kalma korkusudur. -XIX. Yüzyılda Itri, XIX. Yüzyılda ise Dede Efendi en ünlü müzisyenler arasında yer alır. -XIX. Yüzyıldan itibaren askeri okullara resim dersi konmuştur. En önemli ressamlar arasında Şeker Ahmet Paşa ile Osman Hamdi Bey yer alır. - Osmanlı minyatür sanatında konular ayrıntılarıyla çizilmiş, manzara ve çiçek resimlerine yer verilmiş insan figürlerinin büyüklüğü kişilerin mevkileriyle orantılı olarak yer almıştır. - Osmanlı Devleti’inde önemli saraylar arasında yer alan Dolmabahçe, Beylerbeyi, Yıldız ve Çırağan Sarayları’nın yapım tarzında Batı etkisi açık bir şekilde görülürken, Topkapı Sarayı’nda Batı etkisi yoktur. - Osmanlı Devleti’nin Yükselme Dönemi’nde; pamuklu dokumalar Batı Anadolu’da, yünlü dokumalar Kastamoonu yöresinde, çuha dokumacılığı İstabul ve Selanik’te, gümüş madeni Gümüşhane ve Amasya’da, bakır madeni Ergani ve Murgul’da, demir madeni Divriği’de, tahıl üretimi Edirne ve Konya’da geliştirilmiştir. -Kadı ve müderris atamalarından sorumlu olan Düvanıhümayun üyesi kazasker dir. - Osmanlıda padişahın erkek çocuklarına çelebi, şehzade ve efendi denilmiştir. - Osmanlıda kut anlayışı ve veraset sistemi devam etmiştir. - Osmanlı ordu teşkilatının en kalabalık kısmını tımarlı sipahiler oluşturmuştur. - Serdar-ı Ekrem unvanını Osmanlıda sadrazam, padişahın katılmadığı seferlerde kullanmıştır. - Osmanlı’da bankacılık 19. gelişmiştir. - Osmanlı’da ilk banka Bank-ı Dersaadettir. - Sahn-ı Seman Medreseleri II. Mehmet Dönemi’nde açılmıştır. -İstanbul’un en yüksek mülki amiri Taht Kadısı’dır. - Osmanlıda millet sistemi dine göre belirlenmiştir. OSMANLI DEVLETİ YENİLEŞME VE DEMOKRATİKLEŞME HAREKETLERİ - Osmanlı Devleti’nde Duraklama Dönemi 1579 Sokullu Mehmet Paşa’nın ölümü ile başlayıp 1699 Karlofça Antlaşması’na kadar süren dönemdir. - XVII. yy. ıslahatlarında Avrupa etkisi yoktur. - XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde merkezi otoritenin zayıflaması iç isyanların ortaya çıkmasında etkili olmuştur. - Duraklama Dönemi’nde ıslahatçı devlet adamları ; I. Ahmet, II. Osman, IV. Murat, Tarhuncu Ahmet Paşa, Kuyucu Murat Paşa ve Köprülü Mehmet Paşa ve Köprülü Fazıl Ahmet Paşa’ dır. -İlk defa saray dışından evlenerek sarayı halka açan Genç Osman dır. - Genç Osman, Yeniçeri Ocağını kaldırmak istediği için öldürülmüştür. - IV. Murat devlet kurumlarında yaşanan bozulmaların nedenini araştırmak amacıyla Koçi Bey ve Katip Çelebi’ ye raporlar hazırlatmıştır. - Modern anlamd ilk denk bütçeyi oluşturan dev adamı Tarhuncu Ahmet Paşadır. - XVII. yüzyıl ıslahatlarında sorunların gerçek nedenlerine inilmemiş, yüzeysel önlemler alınmış, kişilere bağlı gerçekleşmiş, bu yüzden ıslahatlar süreklilik göstermemiştir. - Osmanlı Devleti 1699 Karlofça Antlaşması ile Gerileme Dönemi’ne girmiştir. Dönem politikası kaybettiği yerleri geri almak ve varolan topraklarını korumak olmuştur. - Osmanlı ilk kez Gerileme Dönemi’nde Avrupa’nın üstünlüğünü kabul etmiş, Lale Devri’nde Batılılaşma hareketleri başlamıştır. - Avrupa’da ilk elçilikler III. Ahmet Dönemi’nde açılmıştır. - Osmanlı ülkesinde ilk özel Türk matbaası Sait Efendi ve İbrahim Müteferrika tarafından Lale Devri’nde açılmıştır. -Lale Devri 1730 Patrona Halil İsyanı ile sona ermiştir. -İlk askeri teknik okul olan Hendeshane, I. Mahmut Dönemi’nde açılmıştır. - 18 Batı örnek alınarak Mühendishane-i Bahr-i Hümayun ve Mühendishane-i Berr-i Hümayun açılmıştır. -III. Selim Dönemi ıslahatlarına Nizam-ı Cedit denilmiştir. - Matbaa-i Amire adında ilk devlet matbaası III. Selim zamanında açılmıştır. - Osmanlı Devleti 1792 Yaş Antlaşması ile Dağılma Dönemi’ne girmiştir. - Fransız İhtilali sonucu ortaya çıkan milliyetçilik akımı Osmanlının çok uluslu yapısını olumsuz etkilemiştir. - Osmanlı Devleti’ne karşı ilk isyan eden Sırplar, bağımsızlığı ilk kazanan ise Yunanlılar olmuştur. -XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde ıslahatlar Osmanlıcılık fikir akımı doğrultusunda yapılmıştır. - Osmanlı Devleti’nde yapılan ıslahatların önünde büyük bir engel teşkil eden Yeniçeriler, Dönemi’nde kaldırılmıştır. -II. Mahmut Dönemi’nde yapılan ıslahatlar, Batılılaşma yönünde yapılan en köklü yenilikler özelliği taşımaktadır. - Ayanlarla imzalanan Senediittifak belgesi ile ilk kez II. Mahmut Dönemi’nde padişahın yetkileri kısıtlanmıştır. -XIX. Yüzyılda milliyetçilik akımının etkisini engelleyebilmek için azınlıklara bir takım hakların verildiği Tanzimat Fermanı, Islahat Fermanı ve Kanunuesasi ilan edilmiştir. - Tanzimat Fermanı ile Osmanlı Devleti’nde ilk kez hukuk üstünlüğü kabul edilmiştir. - Azınlıklara verilen haklar Islahat Fermanı 1856 ile genişletilmiştir. - Türk tarihinde halk ilk kez I. Meşrutiyet’in ilanıyla yönetime ortak olmuştur. - Türk tarihinin ilk anayasası Kanunuesasi’ dir. Kanunuesasi’nin kabulüyle anayasal düzene geçilmiştir. - Tanzimat Dönemi 1839-1876 ikilikler eğitim-hukuk dönemi olarak da değerlendirilebilir. -I. Meşrutiyet Dönemi’nde siyasi parti kurulmamıştır. - Osmanlı’da çok partili hayata geçiş Dönemi’ ndedir. - Türk demokrasi tarihinin ilk siyasi oluşumu İttihat ve Terakki Cemiyetidir. - Türk tarihinde rejime karşı çıkan ilk isyan hareketi 31 Mart Olayı dır. - Ermeni sorunu 1878 Berlin Antlaşması’yla uluslararası statü kazanmıştır. - Abdülmecit ve Abdülaziz Tanzimat Dönemi padişahlarıdır. - Osmanlı Devleti Muharrem Kararnamesi yle borçlarını ödeyemeyeceğini ilan etmiştir. - 1881’de Avrupalı devletler tarafından Düyunu Umumiye İdaresi kurulmuştur. - Sömürgecilik doğrultusunda Cezayir, Tunus, Mısır ve Trablusgarp Osmanlının elinden çıkmıştır. - Milliyetçilik akımı doğrultusunda Yunanistan, Sırbistan, Romanya, Karadağ, Bulgaristan ve Arnavutluk bağımsızlıklarını kazanarak Osmanlı Devleti’nden ayrılmıştır. - 19. Osmanlı ekonomisine Balta Limanı Antlaşması büyük darbe indirmiştir. - Osmanlı’da müzecilik çalışmaları İstibdat Dönemi’nde Osman Hamdi Bey tarafından başlatılmıştır. -I. Meşrutiyet’in ilanında Jön Türkler Genç Osmanlılar, II. Meşrutiyet’in ilanında İttihat ve Terakki Cemiyeti etkili olmuştur. - Osmanlının Mülteciler sorunundaki politikası 1853-1856 Osmanlı – Rus Savaşı’nda Avrupalı devletlerin Osmanlının yanında yer almasında etkili olmuştur. - Takvim-i Vakayi, II. Mahmut Dönemi’nde çıkartılan ilk resmi gazetedir. - Tercuman-ı Ahval, Tasvir-i Efkar ve Cerede-i Havadis Tanzimat Dönemi özel gazeteleridir. - Tanzimat Fermanı’yla askerlik vatan görevi haline gelmiştir. - Darülmuallimin, Darülfünun, Darülmaarif, Darülmuallimat ; Tanzimat Dönemi’nde açılan eğitim kurumlarıdır. - Sanayi-i Nefise Mektebi, Halkalı Ziraat Mektebi, Baytar Mektebi ; II. Abdülhamit Dönemi’nde açılmıştır. - Osmanlı’da iç borçlanma 18. yy. , dış borçlanma 19. gerçekleşmiştir. - 1789’a kadar çıkan isyanlarda milliyetçilik akımının etkisi yoktur. - Sultan Abdülaziz, Avrupa’ya giden ilk Osmanlı padişahıdır. XX. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ - Trablusgarp Savaşı’nın başlamasında İtalya’nın sömürgeci politikası etkili olmuştur. - Trablusgarp Savaşı’nı sona erdiren antlaşma Uşi Antlaşması antlaşmada On iki Ada, Balkan Savaşı tehdidi nedeniyle geçici bir süre İtalya’ya bırakılmıştır. -I. Balkan Savaşı’nı başlatan devlet Karadağ, savaşa gerekçe gösterilen ulus Arnavutlar, I. Balkan -Savaşı’na katılmayıp II. Balkan Savaşı’nda yer alan devlet Romanya’ dır. -I. Balkan Savaşı’nı sonlandıran antlaşma Londra Antlaşması’ dır. Bu antlaşma ile Osmanlı -Devleti’nin Balkanlardaki egemenliği sona ermiştir. -I. Balkan Savaşı sonunda bağımsızlığını kazanan son Balkan devleti Arnavutluk’tur. - Osmanlı tarihinde İttihat ve Terakki Dönemi’ni etkinleştiren olay Babıali Baskını’ dır. -II. Balkan Savaşı’nı sonlandıran antlaşma Bükreş Antlaşması’ dır. -Balkan Savaşları sonunda Osmanlı Devleti Bulgaristan ile İstanbul Antlaşması’nı, Yunanistan ile Atina Antlaşması’nı ve Sırbistan ile İstanbul Antlaşması’nı imzalamıştır. - Osmanlı Devleti’nde XX. Yüzyılda ülke içindeki Müslüman nüfüsta olağanüstü bir artış gözlenmiştir. Bunun neden kaybedilen yerlenden gelen Müslüman Türk göçleridir. -I. Dünya Savaşı’nın temel nedeni; sömürgeci devletlerin dünya sömürge alanlarını yeniden paylaşma istekleri oluşturur. - Osmanlı Devleti’nin Almanya yanında savaşa katılmakla asıl hedeflediği, kaybettiği yerleri geri almaktır. Eski itibarını yeniden sağlama düşüncesidir. - Osmanlı Devleti’nin savaşa katılması savaş alanının genişlemesine; Kafkas, Kanal, Çanakkale, Irak, Suriye-Filistin, Hicaz-Yemen gibi cephelerin açılmasını da beraberinde getirmiştir. - Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na Almanya’nın yanında katılmasını ısrarla savunan İttihat ve Terakki yönetimidir. -İtilaf Devletleri’nin Osmanlı Devleti’ni paylaşmaya dönük gizli antlaşmalar yapmaları, Yakın Doğu topraklarının ham madde ve Pazar alanı olarak görüldüğünün kanıtıdır. -I. Dünya Savaşı’nda Arapların Osmanlı Devleti’ne karşı İngilizlerle işbirliği yapmaları Arap milliyetçiliğini yansıttığı gibi Osmanlı ülkesinde ümmetçi görüşlerin geçerliliğini yitirdiğinin bir göstergesidir. -Brest Litovsk Antlaşması ile Rusya’nın savaştan çekilmesi sonucu Osmanlı Devleti Kars, Ardahan ve Batum’u Rusya’dan geri almıştır - Mondros Müterakesi’nin imzalanmasında “çoğunluğu Türk olan bölgeler Osmanlı Devleti egemenliğinde kalacak” şeklindeki Wilson ilkesi çok etkili olmuştur. - Osmanlı Devleti Mondros Mütarekesi ile fiilen sona ermiştir. Egemen ve bağımsız devlet olma özelliğini yitirmiştir. - Mondros Mütarekesi’nin askeri hükümleri Osmanlı savunma gücünü sınırlandırmaya, siyasi hükümleri Osmanlıu egemenliğini kısıtlamaya, ekonomik hükümleri ise Osmanlı ülkesini sömürgeleştirmeye yöneliktir. - Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra Anadolu’nun yer yer işgali direniş cemiyetlerini kurulmasına yol açılmıştır. - Osmanlı Hükümeti’nin Türklerin can ve mal güvenliğini sağlayamaması Anadolu halkının yönetime olan güvenini sarsmıştır. - I. Dünya Savaşı’ndan sonra Avusturya – Macaristan, Osmanlı gibi imparatorluklar çökmüş, bu topraklarda yeni devletler kurulmuştur. -“Türklerin çoğunlukta oldukları topraklar üzerinde bir bağımsız Türk devleti kurulabileceği” sözüne rağmen İtilaf Devletleri’nin Anadolu’yu yer yer işgal etmeleri tutarsız olduklarına bir kanıttır. - Paris Konferansı, savaş galiplerinin yenilen devletlere kabul ettirecekleri koşulları belirlemek amacıyla toplanmıştır. -İzmir’in Yunanistan’a verilmesine Paris Barış Konferansı’nda karar verilmiştir. -İzmir’in işgali sonucunda ulusal bilinç uynamış Kuvayımilliye oluşturulmuş, Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri düzenlenmiş ve Batı Cephesi kurulmuştur. - Rum azınlık cemiyetlerine karşı, Batı’da İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, İzmir Redd-i İlhak Cemiyeti ve Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Karadeniz’de ise Trabzon Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kurulmuştur. - Ermeni cemiyetlerine karşı ise Doğu’da Şark Vilayetleri Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Çukurova’ da ise Kilikyalılar Cemiyeti kurulmuştur. - Mondros Ateşkesi’ni Osmanlı Devleti adına Rauf Orbay imzalamıştır. -Hınçak, Taşnak gibi cemiyetler Ermeniler tarafından kurulan zararlı cemiyetlerdir. - Mavri Mira, Etnik-i Eterya, Kordos, Pontus Rum, Muhacirin Komisyonu, Yunan Kızılhaçı; Rumlar tarafından kurulan zararlı cemiyetlerdir. - Yararlı cemiyetlerin kurulmasında Mustafa Kemal Paşa’nın etkisi yoktur. - Mustafa Kemal Paşa , Trablusgarp Savaşı’nda Derne ve Tobruk’ta sömürgeciliğe karşı mücadele etmiştir. - Mustafa Kemal Paşa, I. Dünya Savaşı’nda sırasıyla Çanakkale, Kafkas ve Suriye-Filistin cephelerinde mücadele etmiştir. -I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti Kafkas ve Kanal cephelerini açmıştır. Bu cepheler aynı zamanda taarruz cepheleridir. - Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı’nda sadece Çanakkale Cephesi’nde başarılı olmuştur. - Sevr Antlaşması, Osmanlı Devleti’nde Saltanat Şurası tarafından onaylanmıştır. - Kuvayımilliye tabirini ilk kez kullanan yararlı cemiyet Milli Kongre Cemiyeti dir. - Amiral Bristol Raporu, Türk halkının haklılığını dünya kamuoyuna duyuran ilk uluslararası belgedir. - Kuvay-ı Seyyare, Çerkez Ethem’e bağlı birliklere verilen isimdir. KURTULUŞ SAVAŞI HAZIRLIK DÖNEMİ - Türk Devrimi’nin hazırlık aşamasında olarak da nitelendirilen Kongreler Dönemi belli bir amaç etrafında örgütlenmenin sürecini ifade eder. - Mustafa Kemal’in 9. Ordu Müfettişi olarak resmi görevi; Karadeniz Bölgesi’nde asayişi sağlamaktı. - Milli Mücadele Hazırlık Dönemi’nin ilk genelgesi olan Havza Bildirgesi’nin temel amacı halkta başlayan ulusal bilinci işgallere karşı tepkiye dönüşmektedir. - Mustafa Kemal’in Havza Genelgesi’ni yetki sahası dışındaki yerlere de göndermesi, yetkilerini aşması olarak değerlendirilmiştir. Bu durum Mustafa Kemal’in İstanbul’a geri çağrılmasına yol açmıştır. - Amasya Genelgesi’nin önemi, Kurtuluş Savaşı’nın amacını , gerekçesini ve yöntemini belirlemesidir. Savaşın temel gerekçesi vatanın bütünlüğünün ve milletin bağımsızlığının tehlikede oluşudur. Temel amacı milli bağımsızlıktır. Yöntemi ise milli irade ve güçtür. - Amasya Genelgesi’nde yer alan “Ulusun geleceğini yine ulusun azim ve kararı kurtaracaktır.” Hükmü; yönetim şeklinin değiştirileceğini, ulus egemenliğine dayalı bir devletin kurulacağını gösterir. - Mustafa Kemal, Amasya Genelgesi sonrası resmi görevinden ayrılmıştır. - Erzurum Kongresi’nin bölgesel toplandığı halde ulusal kararlar almasında Mustafa Kemal’in düşüncelerinin kongreye hakim olması önemli bir yer tutar. -Kurtuluş Savaşı Örgütlenme Dönemi’nde Amasya Genelgesi kararlarını uygulamakta ordu ileri gelenleri, Erzurum ve Sivas Kongreleri kararlarını uygulamakta Temsil Kurulu görevlendirilmiştir. -“İstanbul Anadolu’ya hakim değil, tabi olmak mecburiyetindedir.” Anlayışı asıl gücün Anadolu hareketi olduğunu gösterir. - Amasya Görüşmesi, Temsil Heyeti ile İstanbul Hükümetinin yakınlaştığının bir kanıtıdır. - Mustafa Kemal ulusal güçleri birleştirmek amacıyla öncelikle yeni bir meclisin kurulmasına ağırlık vermiştir. - Son Osmanlı Mebusan Meclisinin dağıtılması TBMM’nin açılmasına ortam hazırlamıştır. -I. TBMM’nin temel hedefi bağımsızlık mücadelesini başarıyla sonuçlandırmaktır. - Osmanlı Mebusan Meclisi ile TBMM arasındaki temel fark; Mebusan Meclisi padişah iradesini reddetmezken TBMM iktidarın kendisinde olduğunu ifade ederek ihtilalci yönünü ortaya koyar. -I. TBMM Dönemi’nde Meclis Hükümeti Sistemi uygulanmıştır. Bu sistem Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte yerini Kabine Sistemi’ne bırakacaktır. - Yasama, yürütme yetkilerine TBMM’nin sahip olması Anadolu’da iktidarın artık padişahta değil, TBMM’de olduğunu gösterir. - Ahmet Anzavur, Kuvay-ı İnzibatiye, Milli Aşireti, Çopu Musa, Çapanoğlu, Koçgiri, Delibaş Mehmet Milli Mücadeleye karşı isyan etmiştir. -I. TBMM üyeleri arasında temel görüş birliği bağımsızlığın sağlanması noktasında temel görüş ayrılığı ise saltanat ve hilafet makamlarının geleceği konusunda yoğunlaşır. - TBMM’nin ilk olarak bütçe komisyonu oluşturması, ekonomik alanın savaş koşullarında çok önemli olduğunun göstergesidir. - TBMM’nin Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nu hazırlaması yasama yetkisini, İstiklal Mahkemelerini kurması yargı yetkisini hükümet oluşturması yürütme yetkisini kullandığına kanıttır. - TBMM’nin açılması ulusal devletin kurulduğunun ve mevcut Osmanlı yönetiminin belirgin biçimde yok sayıldığının kanıtıdır. -İlk TBMM güçler birliği sistemini benimseyerek tüm yetkileri kendisinde toplamıştır. - TBMM’ye karşı çıkarılan ayaklanmaların İstanbul Hükümettince desteklenmesi ulusal egemenlik amacını, İtilaf Devletleri’nce desteklenmesi ise ululsal bağımsızlık amacını engellemeye yöneliktir. - Kuvayımilliye birliklerinin isyan etmeleri düzenli ordunun kurulmasına yönelik tepkiden kaynaklanmıştır. -Hıyanet-i Vataniye Kanunu ile TBMM otoritesini sürdürmek; otoriterisine karşı gelenler cezalandırmak ve ayaklanmaları önlemek hedeflenmiştir. -Sivas Kongresi’nden sonra halkı bilgilendirmek ve bilinçlendirmek amacıyla İradeyi Milliye gazetesi çıkarılmıştır. - Manda ve himaye ilk kez Erzurum Kongresi’ nde, kesin olarak ise Sivas Kongresi’nde reddedilmşitir. - Temsil Heyeti Ankara’ya geldikten sonra Milli Mücadele’nin yarı resmi yayın organı olan Hakimiyeti Milliye gazetesi çıkarılmıştır. - Amasya Genelgesi’nde kapitülasyonlar, azınlıklar ve dış borçlarla ilgili hüküm yoktur. - Milli sınırlardan ilk kez Erzurum Kongresi’ nde bahsedilmiştir. - Misakımilli’nin oluşmasında Erzurum Kongresi kararları, Sivas Kongresi kararları, Amasya Görüşmeleri kararları ve Son Osmanlı Mebusan Meclisinin çalışmaları etkili olmuştur. - Temsil Heyeti yürütme yetkisini ilk kez Sivas Kongresi’nden sonra Ali Fuat Cebesoy’u Batı Cephesi’ne atayarak kullanmıştır. -I. TBMM ihtilalci, halkçı, kurucu meclis gibi özelliklere sahiptir. -Alemdar, Aydede, Zafer , Ümit, Ferda , İrşad, Selamet, Peyamı Sabah ve Türkçe İstanbul; Milli Mücadele karşıtı yayınlarda bulunmuştur. - TBMM, Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nu çıkararak, İstiklal Mahkemelerini kurarak Anadolu’da otoritesini artırmıştır. KURTULUŞ SAVAŞI MUHABERELER VE ANTLAŞMALAR DÖNEMİ h[ -Kurtuluş Savaşı’nda Türk orduları Doğu’da Ermeni, Güney’de Fransız , Batı’da ise Yunan güçlerine karşı mücadele etmiştir. - TBMM Hükümetinin ilk askeri başarısı sonucunda yaptığı antlaşma Gürcü Antlaşmasıdır. - Ankara’ya ilk büyükelçi gönderen hükümet Gürcistan Hükümeti’ dir. Ermenilern boşalttığı toprakları işgal eden Gürcüler yapılan anlaşmayla Artvin, Ardahan, Batum’u boşaltma kararını kabul etmişlerdir. -Kurtuluş Savaşı’nda Güney Cephesi’nde Fransızlara karşı ilk silahlı direniş Hatay Dörtyol’da başlamıştır. - Güney’de Fransızlara karşı kazanılan başarı ve Batı’da Yunanlılara karşı kazanılan Sakarya Zaferi’nin ardından, Fransızlarla Ankara Antlaşması imzalanmıştır. - Ankara Antlaşması ile Fransa, TBMM’yi tanıyan ilk İtilaf Devleti olmuştur. - Ankara Antlaşması ile Misakımilli’nin güney sınırı Hatay dışından çizilmiştir. - Kurtuluş Savaşı’nda İtalyanlar ile cephe savaşı yaşanmamıştır. Batı’da Yunanlılara karşı kazanılan zaferlerin ardından İtalyanlar işgal ettikleri bölgelerden çekilmiştir. - TBMM’yi tanıyan ilk büyük Avrupa Devleti Sovyet Rusya’dır. - Yeni kurulan düzenli orduların ilk askeri başarısı olan I. İnönü Savaşı’nın sonucunda LondraKonferansı toplanmıştır. - TBMM, Londra Konferansı’na savaş yanlısı olduğu yönündeki propagandayı çürütmek ve Misakımilli’yi dünyaya duyurmak amacıyla katılmıştır. - Eskişehir – Kütahya Savaşları’ nda Türk ordularının ağır yenilgisi ülkede büyük bir paniğe yol açmıştır. Bunun üzerine Mustafa Kemal’e Başkomutanlık yetkisi verilmiştir. - Türk ordusunun ihtiyaçlarını gidermek amacıyla Mustafa Kemal’in Başkomutan sıfatıyla çıkardığı Tekalif-i Milliye Emirleri bir nevi genel seferberlik ilanıdır. - Tekalif-i Milliye Emirleri’nin uygulamasında çıkacak zorlukları aşmak için İstiklal Mahkemeleri kurulmuştur. - Türkiye’nin doğu sınırının kesinleşmesini sağlayan antlaşma Kars Antlaşması dır. - Sakarya Savaşı Türk ordusunun son savunma savaşıdır. - Mustafa Kemal’in “Ordular ilk hedefiniz Akdenizdir. İleri !” emriyle Büyük Taarruz’da Batı Anadolu düşman işgalinden temizlenmiştir. -Kurtuluş Savaşı’nda Doğu Cephesi Gümrü Antlaşması ile Güney Cephesi Ankara Antlaşması ile Batı Cephesi de Mudanya Ateşkes Antlaşması ile kapanmıştır. - Mudanya Ateşkes’inde TBMM’yi İsmet İnönü temsil etmiştir. - Mudanya Mütakeresi ile savaşsız kurtarılan yerler Doğu Trakya, İstanbul ve Boğazlar’ dır. - Saltanatın kaldırılmasını çabuklaştıran gelişme İtilaf Devletleri’nin Lozan Barış Görüşmeleri’ne Osmanlı Hükümetini davet etmesidir. - Saltanatın kaldırılmasıyla Osmanlı Devleti resmen sona ermiştir. - Saltanatın kaldırılması laik devlet yolunda atılan ilk adımdır. - Saltanatla birlikte halifeliğin kaldırılmamasının temel nedeni kamuoyunun böyle bir değişikliğe hazır olmamasıdır. -Lozan Barış Görüşmeleri’nde Türkiye Fransa ile Osmanlı borçları, Türkiye-Suriye sınıırı, yabancı okullar, kapitülasyonlar gibi konularda karşı karşıya gelmiştir. -Lozan Barış Görüşmeleri’nde Türkiye Yunanistan ile Ege adalarınının durumu, Batı Trakya Türkleri sorunu, Patrikhanelerin geleceği, savaş tazminatı, nüfus mübadelesi gibi konularda karşı karşıya gelmiştir. -Lozan Barış Görüşmeleri’nde yalnızca Boğazlar’ı ilgilendiren konularda katılan devletler Bulgaristan ve Sovyet Rusya’ dır. -Lozan Barış Görüşmeleri’nde çözümü sonraya bırakılan konu Türkiye – Irak Musul konusudur. -Lozan Barış Görüşmeleri’nde Türk heyeti kapitülasyonlar ve Ermeni yurdu konularında hiçbir şekilde ödün vermemiştir. -Lozan Barış Antlaşması dış barışın esaslarının belirlenmesi Yeni Türk Devleti’nin tanınması gibi önemli sonuçlar doğuran bir antlaşmadır. -Lozan Barış Antlaşması II. TBMM Dönemi’nde onaylanan bir antlaşmadır. CUMHURİYET DÖNEMİ - Türk devrimi saltanatın cumhuriyete, ümmetten ulusa, kulluktan vatandaşlığa, gelenekten modernizme geçişin öyküsüdür. - Saltanatın kaldırılması, Cumhuriyetin ilanını kolaylaştıran siyasal bir devrimdir. - Meclis başkanlığıyla, hükümet başkanlığının birbirinden ayrılması Cumhuriyet’in ilanıyla sağlanmıştır. -Laik devlet düzeninin önündeki en büyük engelin aşılması halifeliğin kaldırılmasıyla sağlanmıştır. - Yeni Türk Devleti’nin ilk partisi Halk Fırkası ilk muhalefet partisi Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası dır. - Türkiye Cumhuriyeti’nde çok partili hayat denemelerinin başarısızlığa uğramasında; cumhuriyetçilik ve laiklik ilkesine aykırı gelişmelerin yaşanması etkili olmuştur. - Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Şeyh Sait İsyanı sonucunda kapatılmıştır. - Şeyh Sait İsyanı, Musul’un elden çıkmasında etkili olmuştur. - Ordunun siyaset yapmasını engellemek amacıyla Erkan-ı Harbiye Vekaleti kaldırılarak Milli Savunma Bakanlığı ve Genelkurmay Başkanlığı kurulmuştur. - Dinin farklı kesimlerce siyasete alet edilmesini önlemek için Şeriye ve Evkaf Vekaleti kaldırılmıştır. - Eğitimin laik, çağdaş ve ulusal nitelikte olması için Tevhid-i Tedrisat Yasası kabul edilmiştir. - Türkçeyi yabancı dillerin baskısından kurtarmak, Türk dilinin zenginliklerini ortaya çıkarmak için Türk Dil Kurumu kurulmuştur. - Türklerin dünya uygarlığına yönelik katkılarını ortaya çıkartmak amacıyla Türk Tarih Kurumu kurulmuştur. - Harf inkılabı, bilim ve teknolojideki ilerlemeler kadar kültür alışverişini hızlandıran önemli bir etkendir. - Patrikhanenin, azınlıkların din işleri dışındaki diğer görevleri Medeni Kanun ile sona ermiştir. - Medeni Kanun ile kadın-erkek eşitliği büyük ölçüde sağlanmıştır. -Kadınlara siyasi hakların verilmesi ise 1930,1933 ve 1934 yıllarında gerçekleşmiştir. - Soyadı Kanunu resmi işleri kolaylaştırma amacına yöneliktir. - Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması, kıyafette değişiklik , Soyadı Kanunu’nun kabulü;takvim, ağırlık ve uzunluk ölçülerinin değiştirilmesi, haftanın bir gününün resmi tatil yapılması,Türkiye’de toplumsal yaşayışın düzenlenmesi amacına yöneliktir. -İzmir İktisat Kongresi’nde benimsenen liberal kararlar Cumhuriyet Dönemi’nde amacına ulaşamamış, bu yüzden planlı ekonomik kalkınma modeli benimsenerek devletçi bir politika izlenmiştir. - Üretimde kalitenin artırılması ile ilgili yasaların çıkarılması ithal mallarına yönelik gümrük vergilerinin yükseltilmesi yerli ekonominin ülke içindeki payını arttırmaya yöneliktir. -I. Beş Yıllık Sanayi Planı 1933-1937 yıllarını kapsar. II. Beş Yıllık Planı, II. Dünya Savaşı nedeniyle uygulanamamıştır. - Cumhuriyetçilik ilkesinin temel amacı ülkede demokrasinin ve ulusal egemenliğin uygulanmasını sağlamaktır. - Milliyetçilik ilkesinin temel amacı, birlik ve beraberliği sağlamak ve ülke bütünlüğünü korumak ve sürdürmektedir. - Halkçılık ilkesinin temel amacı , toplumsal barışı ve eşitliği sağlamak, sınıf kavgalarını önlemektir. -Laiklik ilkesinin temel amacı, toplumun ilerlemesi ve gelişmesi için çağdışı engellerin ve kuralların kaldırılması, yerine akılcı ve bilimsel kuralların kurulmasını sağlamaktır. - Devletçilik ilkesinin temel amacı, devlet-vatandış ilişkisini güçlendirmek, sermate gereksinimini karşılamak buna bağlı olarak ekonomik kalkınmayı ve sanayileşmeyi gerçekleştirmektedir. -İnkilapçılık ilkesinin temel amacı, modernleşmek ve çağdaş uygarlık düzeyinin üstüne çıkmak için etkli yaygın ve hızlı reformları gerçekleştirmektir. - Misak-ı İktisadi, İzmir İktisat Kongresi’nde kabul edilmiştir. - Menemen Olayı , Türkiye Cumhuriyeti’yle çok partili hayata geçişin belirli bir süre ertelenmesinde etkili olmuştur. - 1921 Anayasası’nda ilk değişiklik Cumhuriyet’in ilanıyla gerçekleşmiştir. - Atatürk ilkeleri 1937 yılında Anayasa’ya girmiştir. - Harf inkilabından sonra okuryazar oranını artırmak amacıyla 1928’de Millet Mektepleri açılmıştır. - Mecelle, 1926’da kabul edilen Medeni Kanun ile yürürlükten kaldırılmıştır. - Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk özel bankası Türkiye İş Bankası’ dır. - Cumhuriyet Dönemi’nde özel girişimleri desteklemek amacıyla 1927 yılında Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarılmıştır. - Atatürk Dönemi’nde Sanayi ve Maadin , Emlak ve Eytam, Sümerbank, Etibank, Denizbank ve Halkbank gibi bankalar da kurulmuştur. - 1924 Anayasa’sında özellikle 1928 ve 1937 yıllarında yapılan değişiklikler anayasanın laikleşmesi açısından önemlidir. ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI - Atatürk Dönemi dış politikasının temel ilkesi “Yurtta sulh, cihanda sulh” prensibidir. - Mustafa Kemal’e göre yabancı sermaye ülkemizi ele geçirme amacı taşımamalı ve bu sermayenin istila emeli olmamalıdır. Bu görüş emperyalizme karşı çıkışın açık bir kanıtıdır. - Cumhuriyet Dönemi dış politikasında 1923-1932 yılları arası Lozan’dan kalan problemlerin çözümü için uğraşılmıştır. -Lozan’dan sonra; Boğazlar ve Hatay sorunu Türkiye’nin lehine, Musul sorunu ise Türkiye’nin aleyhine çözülmüştür. - Cumhuriyet Dönemi’nde Fransa ile Suriye sınırı, Osmanlı borçları, yabancı okullar, Bozkurt – Lotus, Adana-Mersin demir yolları problem olmuştur. - Nüfus Mübadelesi ve Patrikhane , Yunanistan ile aramızda sorun olmuştur. - Türkiye 1932 yılında Milletler Cemiyeti’ne üye olmuştur. - Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile Türkiye’nin boğazlar üzerindeki egemenliği kesinleşmiştir. - 1933’ten sonra Almanya ile İtalya’nın güçlenmesi Balkan devletleri arasında birleşme eğilimini ortaya çıkarmıştır. - Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya’nın bir araya gelmesiyle 1934’te Balkan Antantı imzalanmıştır. -İtalya’nın yayılmacı politikası sebebiyle 1936’da Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve İngiltere tarafından Akdeniz Paktı oluşturulmuştur. -İtalya’nın Akdeniz ve Orta Doğu’ya yönelik saldırgan tutumu nedeniyle Türkiye, İran, Irak ve Afganistan bir araya gelerek 1937’de Sadabat Paktı nı imzalamıştır. - Cumhuriyet Dönemi dış politikasında sorun olan Hatay meselesi Atatürk’ün sağlığında çözülemeyen bir konu olmuştur. Hatay 1939 yılında anavatana katılmıştır. - On İki Ada’nın silahlandırılması Atatürk Dönemi’nde İtalya ya sorun teşkil etmiştir. - Türkiye Atatürk Dönemi’nde Briand Kellogg Paktı, Litvinov Paktı, Milletler Cemiyeti, Balkan Antantı, Akdeniz Paktı, Nyon Konferansı ve Sadabat Paktı’ na katılmıştır. - Atatürk’ün “şahsi meselem” olarak nitelendirdiği sorun Hatay Sorunu dur. - Bulgaristan Ege Denizi’ne inme ve Dobruca yı Romanya’dan geri alma politikası izlediği için Balkan Antantına katılmamıştır. - Suriye, Türkiye ve Irak ile sınır problemleri yaşadığı için Sadabat Paktı’na katılmamıştır. - Musul, nüfus mübadelesi, Patrikhane, Hatay ve Bozkurt – Lotus Olayı gibi sorunlar Milletle Cemiyetine taşınmıştır. ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ - Almanya’da 1930’lu yıllarda Hitler tarafından kurulan ve Alman ırkının üstünlüğünü savunan partinin adı Nazi dir. - Almanya’da 1930’lu yıllarda iktidara gelip Alman ırkının üstünlüğünü savunan ve II. Dünya Savaşı’nın çıkmasında etkisi büyük olan devlet adamı Hitler dir. - Albert Einstein tarafından 1905’te “Hareketli cisimlerin elektrodinamiği üzerine” geliştirilenteori İzafiyet tir. -İki savaş arası dönemde ortaya çıkan, en önemli temsilcisi Salvador Dali olan sanat akımı Sürrealizm’ dir. - 1922’den II. Dünya Savaşı sonralarına kadar İtalya’yı yöneten liderin adı Mussolini dir. -II. Dünya Savaşı yıllarında Türkiye’de kırsal kesimde kurulan eğitim kurumlarının genel adı Köy Enstitüleri dir. - Almanya’nın Fransa’yı işgalinden sonra Almanya’ya karşı yapılan mücadelede liderlik yapan kişi De Gaulle dir. - Ulusal, etnik, ırksal veya dini bir grubu kısmen veya tamamen ortadan kaldırmak amacıyla yapılan insan hakları ihlali Soykırım dır. SORULMASI MUHTEMEL 100 ALTIN TARİH HAP BİLGİ Türk adının ilk geçtiği devlet ÇİN. Türkiye adı ilk kez Bizans kaynaklarında geçer. Türk adının Çin kaynaklarındaki anlamı MİĞFER. Kaşgarlı Mahmut’a göre Türk adının anlamı OLGUNLUK ÇAĞI. Tarihte bilinen ilk teşkilatlı Türk devleti ASYA HUN. Museviliği kabul eden ilk ve tek Türk devleti HAZARLAR. İstanbul’u kuşatan ilk Türk devleti AVARLAR. Orta Asya’da kurulan son Türk devleti KIRGIZLAR. Mısır’da kurulan ilk Türk devleti TOLUNOĞULLARI. İslamiyet’i kabul eden ilk Türk devleti KARAHANLILAR İslam ülkelerinin sultanı unvanını alan ALPARSLAN. İlk Türk denizcisi ÇAKA BEY. Kafkasların İslamlaşmasını önleyen Türk devleti HAZARLAR. tarihini başlatan savaş MALAZGİRT SAVAŞI. Kuran-ı Kerimi ilk kez Türkçeye çeviren devlet AKKOYUNLAR. Anadolu’da resmi dili Türkçe ilan eden KARAMANOĞULLARI. Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliği SALTUKLULAR. Kudüs Haçlılardan, Müslüman tarafından HITTIN SAVAŞI ile alınmıştır. Avicienna veya Tıbbın Hükümdarı olarak bilinen kişi İBNİ SİNA. Anadolu’ da siyasi birliği sağlayan ilk devlet ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ. Tarihte bilinen ilk Türk topluluğu İSKİTLER-SAKALAR. İlk Türk bağımsızlık isyanı KÜRŞAD AYAKLANMASI. İlk matbaa, minyatür ve kütüphane UYGURLAR. Avrupa’da kurulan ilk Türk devleti AVRUPA HUN DEVLETİ. Uldız Devleti Tarihte bilinen ilk kadın hükümdar Tomris Hatun İskitler Altın Elbiseli Adam Heykeli, Pazırık Halısı, Hunlara aittir. Almanların Nübelüngen Destanı’nda Yüce Kavimlerin Efendisi Etzel diye söz edilen kişi Attila’dır. Avrupa Hunları ve Bizans arasındaki ilk antlaşma Margus Anlaşması’dır. Kâğıt, matbaa, çinicilik, vitray, minyatür, Fresk; Uygurlar’a aittir. Codex Cumanicus sözlüğü Kıpçaklar’a aittir. İlk semavi dine inanan Musevi Türk Devleti; Hazarlar Oğuzlar - Kıpçak mücadelesini anlatan eser Dede korkut Hikayeleri’dir. İstanbul’u ilk kuşatan Juan Juanlar yani Avarlar’dır. Türklerde sosyal yapı, Oguş, Urug, Boy, Budun, İl şeklindedir. İlk Türk medresesi Karahanlılar’a ait Semerkant Tabgaç Han Medresesi’dir. Kaşgarlı Mahmud'un Divanı Lügatit Türk eserinde ilk dünya haritası vardır. Abbasi Halifesi Ebul Kasım Abdullah'a göndermiştir. Kaşgarlı Mahmut Türk kelimesini olgunlaşma olarak ifade eder. Sultan ve padişah unvanlarını ilk defa Gazneliler kullanmıştır. Selahaddin Eyyubi, Hıttin Savaşında Kudüs’ü haçlılardan almıştır. Memlükler, tarihte Moğolları durduran tek devlettir. Aynı Calut Savaşı Anadolu’nun ilk medresesi Yağıbasan Medresesi Danişmentlilerindir. II. Kılıçarslan Miryokefalon savaşında, Bizans’ı yenerek Anadolu’yu kesin Türk yurdu yapmıştır. Kayseri’deki Gevher Nesibe Şifahanesi Anadolu’nun ilk hastanesidir. Sahnı Seman medreselerini Fatih Sultan Mehmet döneminde açılmıştır. Medrese bölümlerine Sahn denir. Hadimül Haremeyn unvanı, Yavuz Sultan Selim’e aittir. Osmanlının batıda üstünlüğünü kaybettiği ve Lale Devri’nin başlangıcı olan anlaşma Pasarofça Ant. dır. 18. yüzyıl Osmanlı Devleti’nin Avrupa’nın açık pazarı olması Balta Limanı Ant. dır. Mustafa Kemal'in emperyalizme karşı ilk savaşı Trablusgarb’dır. Balkan Savaşları sırasında Hamidiye Kahramanı’ Rauf Orbay’dır. Balkan Savaşlarında kaybedilen yerler; Batı Trakya, Makedonya, Arnavutluk, Ege Adaları fiilen kaybedildi. Girit ise resmen kaybedildi. Irak Cephesinde Kutül Amare kahramanı Halil Kut Paşa'dır. Mustafa Kemal'in en son görev yaptığı cephe Suriye Cephesidir. Burada Yıldırım Orduları Grup Komutanıdır. Mondros imzalandığı sırada Osmanlı Hükümeti başkanı Ahmet İzzet Paşa’dır. Mustafa Kemal, Amasya Genelgesi’nden sonra askerlik ve müfettişlik görevlerinden istifa etti. İstiklal Marşı ilk defa Açıksöz Gazetesi’nde yayınlandı. Amasya Görüşmeleri’ne İstanbul Hükümeti adına Salih Paşa katıldı. TBMM'ye karşı çıkan isyanlara karşı Hıyaneti Vataniye Kanunu çıkarılmıştır. Bu kanunla ilk defa İstiklal Mahkemeleri kurulmuştur. Maarif Eğitim Kongresi Kütahya Eskişehir sırasında toplanmıştır. Lozan'ı, I. TBMM imzalamış, II. TBMM onaylamıştır. Halifeliğin kaldırıldığı gün Tevhidi Tedrisat Kanunu ile Türkiye’deki bütün okullar MEB'e bağlandı. Egede iki geminin çarpışması olayı Bozkurt Lotus olayıdır. Bu konuda Türkiye’yi Adalet Bakanı Mahmut Esat Bozkurt temsil etmiş ve hukuka Mülkilik - Ülkesellik tabirini ekletmiştir. Kadınlara bütün siyasi haklar 1934'te verilmiş ancak kadınlar 1935 seçimlerinde meclise girmiştir. 17 kadın vekil seçilmiştir. Tevfik Rüştü Aras, 1925-39 arası dışişleri bakanlığı yapmıştır. Atatürk döneminde en uzun süre dış işleri bakanlığı yapan isimdir. Türkiye’yi Montrö’de o temsil etmiştir. Mustafa Kemal, Hatay konusunda İnönü Hükümeti’ni eleştirmek için Asım Us takma adıyla Kurun Gazetesi’nde yazılar yazmıştır. Nutuk, Mustafa Kemal’in 1919-27 arasını anlattığı eseridir. Mustafa Kemal telif haklarını Türk Hava Kurumuna bırakmıştır. Milli İstiklal Ayaklanması Yusuf Akçura ve Gaspıralı İsmail’in Kırımda Rusya’ya karşı başlattığı bağımsızlık hareketidir. İtalya’nın rejimi Faşizm, izlediği politikaya Bizim Deniz, askerlerine Kara Gömlekliler denir. Almanya’nın rejimi Nazizm, izlediği politikaya Hayat Sahası, askerlerine Kahverengi Gömlekliler denir. Pearl Harbour Baskını Japonya’nın ABD’nin deniz üslerine saldırısıdır. NATO, ABD öncülüğünde SSCB’ye karşı kurulmuş, Türkiye 1952’de üye olmuştur. Merkezi Brüksel’dir. Bağdat Paktı, Irak çekilince dağılmış Ankara’ya taşınarak adı CENTO olmuştur. 10 Kasım 1953’te Atatürk’ün naaşı, Etnoğrafya Müzesi’nden Anıtkabir’e taşınmıştır. Yumuşamanın göstergesi olarak ABD ile SSCB arasında nükleer silahların azaltılması amacıyla yapılan SALT I ve SALT II anlaşmaları kabul edilmektedir. SSCB’nin, Küba’ya ABD’ye karşı füze yerleştirmesi ortaya çıkınca ABD - Rus gerilimi yaşanmış ve Kırmızı Hat denilen gergin görüşmeler yaşanmıştır. Rumların, Kıbrıs’ı Yunanistan’a katma fikrine ENOSİS denir. Bunun için kurdukları örgüte EOKA denir. Pilot Cengiz Topel Kıbrıs davasının ilk şehididir. 1974’te Kıbrıs Barış Harekâtı yapıldı. 1983’te KKTC kuruldu. İlk Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş’tır. İLK TÜRK DEVLETLERİNDE DEVLET TEŞKİLATI 1. İlk Türk Devletlerinde Devlet Anlayışı - Türklerde devlete İl el adı verilirdi. - İl aynı zamanda barış anlamında kullanılmıştır. - Devleti yöneten hükümdar yönetme yetkisini Gök Tanrı'dan alır ve yaptığı tüm işlerden de Gök Tanrı'ya karşı sorumludur. Ancak Hükümdar devleti keyfi yönetemez, hükümdarın yetkilerini Töre ve Gök Tanrı dini kısıtlardı. - Türkler Devlete baba, Vatana ülke ana demişlerdir. Türk Cihan Egemenliği Anlayışı Türklerin dünyayı yönetme ve dünyaya egemen olma düşüncesidir. Türklerde Devleti Oluşturan Unsurlar a. BağımsızlıkOksızlık b. HalkMillet c. ÜlkeVatan-Toprak d. Teşkilatlanma 2. Türklerde Ordu Türklerin tarih boyunca birçok büyük devlet kurmalarının temel etkenlerinden birisi güçlü ordulara sahip olmalarıdır. Bozkır göçebe hayatının zorlukları Türklerin mücadeleci ve disiplinli bir yapıya sahip olmalarına neden olmuştur. Türk Ordusunun genel özellikleri şunlardır. a. Türk ordusunda ücretli askerlik yoktur. Halk kadın erkek ayırt edilmeksizin her an savaşa hazır durumda olduğu için Türk milleti için ordu-millet deyimi kullanılmıştır. b. Sürekli ordunun bulunduğu Türk devletlerinde ordunun temeli atlı askerlere dayanır. c. İlk düzenli orduyu Hun hükümdarı Mete 10´luk askeri sisteme göre oluşturmuştur. d. Ordunun başında savaşlara kağan gider, diğer hanedan üyeleri komutan olarak orduya Komuta ederlerdi. e. Türk ordusunun temel silahları ok-yay ve kılıçtır. f. Savaşlarda Turan taktiği Hilal Taktiği– Kurt kapanı-Sahte Ricat tekniği kullanılır. Not İlk Türk devletlerinde Kağanı koruyan seçme muhafız birliklerine Böri, Keşifler yapan akıncı birliklerine de Yelme denir. 3. Devlet Yönetimi a. Kağan Türk devletlerinde devletin başı, egemenliğini Tanrı'dan alan hükümdardı. Hükümdar kutsal sayılır ve ona tanrı tarafından bazı güçler verildiğine inanılırdı. Tanrı tarafından verilen bu güçler; Kut Siyasi iktidar-yönetme gücü, becerisi Ülüg-Ülüş Ekonomik güç-Hükümdarın ülkeyi zenginleştirmesi ve halka bu bolluğu adil şekilde üleştirme paylaştırma gücü Küç Savaş yeteneği-savaş kazanma becerisidir. Kağan olabilmek için hükümdar ailesinden gelmek ve erkek olmak şartı vardı. Töreye göre hükümdar iki biçimde tespit edilirdi. 1. Kurultay tarafından seçilen hatunun en büyük oğlu. İlk Türk devletlerinde hükümdarın unvanları Kağan, Han, Yabgu, İl-teber, Şanyü ve İdikut Hükümdarlık Sembolleri Otağ, Taht, Sancak, Davul, Sorguç, Kemer, Kılıç ve Kamçı Kağanın görevleri Ülkeyi düşmanlardan korumak. Ülkede birlik ve barışı sağlayıp boyları bir arada toplamak. Töre kurallarını uygulamak. Halkı adaletli ve eşit yönetmek. Halkı giydirip doyurmak, refah seviyesini artırmak. Ordunu başında sefere gitmek. Devlet görevlilerini atamak. Savaşa ve barışa karar vermek. Elçileri göndermek ve kabul etmektir. - Kağanın eşine hatun ya da katun denirdi. Hatunlar kendine özgü tahtına oturur, kurultay katılır, elçileri kabul eder, savaşa katılır ve hükümdar öldüğünde çocuklar küçük ise bir müddet devleti hatun yönetirdi. - Kağanın erkek çocuklarına Tigin denirdi. Tiginler küçük yaştan itibaren Atamanİnal-İnanç adı verilen öğretmenler gözetiminde şehirlere yönetici olurlardı. - Hunlar Orta-Doğu-Batı olmak üzere üç kısma ayrılmış olup buna üçlü sistem denirdi. Ortayı hükümdar doğuyu veliaht Tiginler batıyı ise hanedan üyeleri yönetirdi. - Göktürk ve Uygurlar da ise ülke doğu-batı olarak ikili teşkilatla yönetilirdi. Doğuda kağan batıda ise hanedan üyeleri vardı. İlk Türk devletlerinde hükümete ayukı denirdi. Ayukının başında aygucı ve üge adı verilen vezir vardı. Ayukı halk arasında sevilen ve hanedan üyesi olmayan kişilerden seçilirdi. Hükümette birçok görevliler vardı. Bu görevlilere buyrukBakan adı verilirdi. Bu görevliler; Erkinİlteber devlet memuru – buyruk bakan - TudunVergi memurları - TutukVali Bitikçikâtip-OtacıHekim-subaşı-ordu komutanı- Agıçı Hazine görevlisi - TamgacıMühürdar - İlk Türk devletlerinde devleti ilgilendiren konuların görüşülüp karar bağlandığı meclislere Kurultay ya da Toy denirdi. - Kurultay üyelerine Toygun denilmekte olup Kağan-Hatun-Vezirler-Devlet Memurları-Boy Beyleri-Komutanlar ve halkın ileri gelenleri kurultaya katılırdı. Hunlarda Kurultay yılda üç defa toplanırdı. I. Kurultay Kışın toplanır ve dini içerikte konular görüşülür. II. Kurultay İlkbaharda toplanır ve kağana bağlılık kurultayıdır. III. Kurultay Sonbaharda toplanır Savaş ve sayım kurultayı da denir. Halk ve hayvanlar sayılırdı. - Ayrıca Kağanı da genellikle Kurultay tespit ederdi. Kurultayın bulunması Türklerde demokratik bir devlet yapısı olduğunu gösterir. - Her boyun küçük kurultayları da vardı. - Kurultay sonrası Toy denilen şenlikler düzenlenirdi. İlk Türk Devletleri Devlet Anlayışı Tarih ders notu konu özeti çalışma notları özetler ders anlatım Türklerde Ordu Kağan Kut Ülüg-Ülüş Küç Hükümdarlık Sembolleri Kurultay Hükümet tarafından paylaşılan bu içerik 2257 kez görüntülenmiş. Evet arkadaşlar İslamiyet Öncesi Türk Devletleri ünitesinin sonuna gelmiş bulunuyoruz. Bu yazıda sizlerle beraber ünitenin özeti sayılabilecek ve sınavlarda karşımıza çıkabilecek önemli bilgileri tekrar hatırlıyor olacağız. Ünite ile ilgili sorulara sayfamızı takip ederek ulaşabilirsiniz. İslamiyet Öncesi Türk Devletleri Önemli Notlar ✴ Orta Asya’nın Tarih Öncesi Devirlere ait ilk kültür merkezleri; Anav, Kelteminar, Afanasyeva, Andronova, Karasuk ve Tagar’dır. ✴ Türk kelimesinin devlet adıyla tarihte ilk kez kullanılması 6. asrın içerisinde başlamıştır Göktürkler. Coğrafi bir ad olarak Türkiye – Türkia şeklinde ilk defa Bizans kaynaklarında Orta Asya için kullanılmıştır. ✴ Tarihteki ilk atlı göçebe Türk topluluğu İskitler Sakalar’dır. ✴ Tarihte Türkler tarafından kurulduğu bilinen ilk devlet Büyük Asya Hun Devleti’dir. ✴ Asya Hunları’nın bilinen ilk hükümdarları Teoman’dır Çin Seddi Teoman Dönemi’nde yapılmıştır. ✴ Tarihte ilk defa Türkleri tek bayrak altında toplayan Türk Devleti, Asya Hun Büyük Hun Devleti’dir Orta Asya’da ilk siyasi birlik sağlandı. ✴ Çin’le yapılan 318 tarihli antlaşma Asya Hun Devleti hakkındaki ilk antlaşmadır Türkler hakkındaki ilk belge. ✴ Mete Han Dönemi Asya Hunları’nın en parlak dönemidir 209-74. ✴ Mete Han orduda “onluk sistemi” ve yönetimde “veraset sistemi”ni getirmiştir ilk kez. ✴ Asya Hunları’nın kolu olan Kuzey Hunları ilk kez Avrupa’ya göç ederek Kavimler göçü’nü başlatmıştır 375. ✴ Anadolu’ya ilk Türk akınları Avrupa Batı Hun Hunları tarafından yapılmıştır. İkinci akın Sibirler tarafından yapılmıştır. ✴ Avrupa’da kurulan ilk Türk Devleti Avrupa Hunları’dır Kuzey Hunları. ✴ Avrupa Hunları en parlak dönemlerini Atilla Dönemi’nde yaşamışlardır 434 -453. ✴ Türklerle Bizanslılar arasında imzalanan ilk antlaşma Margus Barışıdır Avrupa Hun Dönemi. ✴ İkili devlet teşkilatını ilk uygulayan devlet I. Göktürk Devleti’dir Bumin Kağan – İstemi Yabgu. ✴ Tarihteki ilk Türk – Bizans İttifakı’nı I. Göktürk Devleti yapmıştır. ✴ Çin’e karşı bağımsızlık savaşını yapan ilk Türk Devleti II. Göktürk Kutluk Devleti’dir. ✴ Tarihte Türk adıyla kurulan ilk devlet I. Göktürk Devleti’dir. ✴ Göktürklerle ilgili ilk bilgiler Ergenekon Destanı’na dayanmaktadır. Bu nedenle ilk dönemlere ilişkin bilgiler net değildir. ✴ I. Göktürk Devleti’nde en parlak dönem Mukan Kağan Dönemi’dir. ✴ İlk Türk Alfabesi’ni yapanlar II. Göktürk Devleti’dir. ✴ II. Göktürk Devleti’nde en parlak dönem Bilge Kağan ve Kültigin kardeşler döneminde yaşanmıştır. Bu dönemde devlet en geniş sınırlarına ulaşmıştır. ✴ Türk tarihinin bilinen en eski Türkçe yazılı belgeleri Orhun Kitabeleri’dir. NOT Kitabelerin konusu; Türklerin siyasi yaşantıları ve Türk hükümdarlarının halka karşı sorumluluklarıdır Sosyal Devlet anlayışı. Kitabeler Yolluğ Tigin tarafından dikilmiştir. Danimarkalı W. Thomson tarafından okunmuştur.. ✴ Türklerde ilk Posta teşkilatını kuran, II. Göktürk Devleti’dir. ✴ İlk ipek parayı basan II. Göktürk Devleti’dir. ✴ İl İtmiş Bilge Kağan, Türklerin şehir kuran ilk hükümdarıdır. ✴ İlk Türk şehri Ordu – Balık’tır. ✴ Uygurlar yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğudur. Yerleşik hayatın bir sonucu olarak ilk kez saraylar, tapınaklar gibi kalıcı mimari eserler bırakmışlardır. ✴ Din değiştiren ilk Türk devleti Uygurlardır savaşçı özelliklerini kaybetmişlerdir. ✴ Uygur siyasi tarihinin ilk ve en önemli olayı 751 Talas Savaşı’dır. ✴ Kâğıt ve matbaayı kullanan Hareketli harf sisteminin ilk örneği ve Türkçe kitapları basan ilk Türk devleti Uygurlardır. ✴ Uygurlara ait buluntu merkezleri; Hotan, Bezelik, Kara Hoço, Turfan, Kızıl, Kuça’dır. ✴ Uygurların en önemli yazılı kaynakları “Karabalsagun Yazıtları”dır. ✴ Anadolu’da da örnekleri görülen “Orta Oyunu” Uygurlara ait bir özelliktir. ✴ Uygurlardan sonra ikinci olarak yerleşik yaşama geçen Tam anlamıyla yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğu ve hükümdarları adına para bastıran Türk topluluğu Türgişler’dir. ✴ Türgişler Emevilerle mücadele ederek İslamiyet’in doğuya Orta Asya yayılmasını geciktirmişlerdir ilk kez. ✴ Cengiz Han’a bağlanan ilk Türk kavmi Kırgızlardır. ✴ İlk kez İstanbul’u kuşatan Türkler, Avarlardır ikinci kez kuşatan Türk topluluğu Tuna Bulgarlarıdır.. ✴ Türk tarihinde en fazla etki bırakan Türk topluluğu Oğuzlardır. ✴ Museviliği benimseyen ilk ve tek Türk devleti Hazarlardır. ✴ Hazarlar İslamiyet’in Kafkaslara girmesini ve Rusya’da yayılmasını engellemişlerdir ilk kez. ✴ İslamiyet’i benimseyen ilk Türk boyu Karluklardır. ✴ Hıristiyanlığı benimseyen ilk Türk devleti Avarlardır. ✴ Macarlar, Hıristiyanlığın Katolik mezhebini benimseyen tek Türk boyudur. Dinlerindeki değişim devlet yapılarına yansımış, boylar birliğine dayalı siyasi yapıdan, krallık sistemine dayalı bir yapıya geçmişlerdir. ✴ Peçenekler, Bizans ordusu içerisinde paralı asker olarak görev yapmış; 1071 Malazgirt Savaşı’nda saf değiştirerek Selçuklu ordusu tarafına geçmiş ve savaşın Türkler tarafından kazanılmasında etkili olmuşlardır. ✴ Düzenli ve disiplinli ilk Türk ordusunun kurucusu Mete Han’dır. ✴ Türk Hâkimiyet anlayışını ikili yönetim, veraset sistemi ilk getiren hükümdar Mete Han’dır. ✴ Türklerin farklı kültürlerden en az etkilendikleri alan askerlik ve ordudur. ✴ Türklere ait bilinen en eski kurganlar Altaylar’da bulunan “Pazırık” ile Alma Ata yakınlarında bulunan “Esik” kurganlarıdır. ✴ Yazılı hukuku başlatan ilk Türk devleti Uygurlardır. ✴ Dünyanın en eski halısı Altaylarda Pazırık Kurganı’nda ortaya çıkarılmıştır. ✴ Halı dokumacılığını ilk başlatanlar Asya Hunları’dır. ✴ Manas Destanı Kırgızlar en uzun Türk destanıdır. Önemli bilgileri derleyen Ergün YILDIRIM hocamıza teşekkürler. Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır. İLK TÜRK DEVLETLERİ VE KOMŞULARI - TARİH 9 4. ÜNİTE İLK VE ORTA ÇAĞLARDA TÜRK DÜNYASI 5. KONU Tarih ders notları, yks tarih ders notları, ayt tarih ders notları, tyt tarih ders notları, tarih özet, tarih 9 ders notları, tarih 10 ders notları, tarih 11 ders notları, inkılap tarihi ders notları, çağdaş Türk ve dünya tarihi ders notları, güncel tarih ders notları, özet konu anlatım, kısa tarih, yeni kitaba göre hazırlanmış ders notları, yeni müfredat tarih , tarih pdf İLK TÜRK DEVLETLERİ VE KOMŞULARI Yerleşik Toplumların Konar-Göçerlere Karşı Savunma Duvarları İlk Türk Devletlerinin Ticari Politikaları İlk Türk Devletlerinde Serbest Ticaret Pazarı İLK TÜRK DEVLETLERİ VE KOMŞULARI Hunlar; başta Çin olmak üzere yerleşik toplumlara kürk, at, et, deri, silah satmışlar, karşılığında ise ipek, çay ve tahıl ürünleri almışlardır. Güçlü oldukları dönemlerde ise İpek Yolu’nun uluslararası ticaretine katılmışlar ya da bu yolu kontrol altına almışlardır. Türk toplulukları; ipek, buğday ve pirinç gibi ekonomilerinin eksiği olan temel ürünleri zaman zaman Çin’den hediye ve vergi olarak temin etmiştir. Kök Türkler’in, Çin ile ilişkilerinin yanında batısında bulunan Sasani ve Bizans İmparatorluklarıyla da ilişkileri olmuştur. Batı Kök Türklerine vergi vermeye başlayan Sasani Hükümdarı Anuşirvan, Maveraünnehir ticaret yolunu tamamen eline geçirmek istemiştir. İstemi Yabgu, kendisine karşı düşmanca tutum takınan Sasani hükümdarına karşı Bizans İmparatorluğu ile temasa geçmiş ve 567 yılında İstanbul’a bir elçi heyeti yollamıştır. Tarihte Orta Asya’dan İstanbul’a gönderilen bu ilk heyete karşılık Bizanslılar da İstemi Yabgu’nun ülkesine elçi göndermiştir. Böylelikle meydana gelen Türk-Bizans ittifakı, Sasani İmparatorluğu’nu zor durumda bırakmıştır. YERLEŞİK TOPLUMLARIN KONAR- GÖÇERLERE KARŞI SAVUNMA DUVARLARI Yerleşik toplumların konar-göçerlerden korunmak için belli yöntemleri vardır. Bu yöntemler önleyici saldırılara girmek, aralarına girip fitne sokmak, en uzak ve en az tehlikeli olanları en yakın, dolayısıyla en tehlikeli olanların üstüne salmak ve sınır bölgelerinde onlara federe bölgeler vermeyi denemektir. Tüm bu yöntemlere karşın ilk anda akla gelen yöntem yine de uygulanır. Bu yöntem stratejik noktalara kaleler dikmek ve hatta olabilirse dalgakıranlar gibi atlıların saldırılarına karşı duracak bir savunma hattı, bir duvar inşa etmektir. Çok önceleri Çinliler; Hunlar olarak adlandırdıkları kavme karşı küçük kaleler dikerler, daha sonra büyük Çin İmparatoru Çin Şi Huang Ti Çe Huang Ti bu tabyaları birleştirerek sürekli onarılan, gözden geçirilen, büyütülen mimari bir şaheser olan Çin Seddi’ni kurar. İranlılar da bozkır sınırlarına kendi barikatlarını dikerler. İLK TÜRK DEVLETLERİNİN TİCARİ POLİTİKALARI Eski Türk topluluklarında ve devletlerinde ticaret, büyük ölçüde “değiş tokuş” esasına dayanmaktaydı. Türkler, değiş tokuş için en çok atı kullanmışlardı. Yaptıkları ticarette parayı da kullanan Türkler; özellikle Bizans, Çin ve Sasani gibi komşu ülkelerden vergi, haraç ve savaş tazminatı adı altında temin ettikleri paralarla ihtiyaçları olan malları satın alırlardı. Türkler, satir adını verdikleri ve diske benzeyen bu gümüş parayla ticarette ödeme yapmışlardı. Milletler arası ticarette Türkler, genellikle Soğdlu tüccarları himayelerine alarak kullanmış iseler de zamanla Hun, Kök Türk, Uygur devletlerinde de tüccar grupları oluşmaya başlamıştır. Soğd ve Araplar gibi yabancı tüccarların Türk ülkesinde temsilcilikleri olduğu gibi Türk tüccarlar da yabancı ülkelerde temsilcilikler açmıştır. Türk devletleri gelip geçen kervanlardan “geçiş vergisi” almıştır. Özellikle Çin ipeğinin Batı’ya satışından önemli kârlar elde etmişlerdir. İpek Yolu’nda ticaretin çok iyi ve bol kazançlı olması, Türklerle komşuları arasında mücadelelere sebep olmuştur. Örneğin Kök Türkler, Sasanilerle işbirliği yaparak İpek Yolu ticaretini elinde bulunduran Ak Hun Eftalit Devleti’ne 557 yılında son vermiştir. Uygur kağanları, Çin’e daha fazla mal satabilmek için siyasi ve askerî güçlerini bir baskı aracı olarak kullanmışlardır. Uygurlar, alım satım ve borç alıp vermede belirli bir para ve ölçü sistemine sahip olmuştur. Borç olarak alınan mal ve para faiz karşılığında genellikle ilkbaharda alınmış ve ürünün kaldırıldığı sonbaharda ödenmiştir. Bu faaliyetler Türklerde bankacılığın temelini teşkil etmiştir. Hazar Devleti kuvvetli ordusu ile VII ve IX. Yüzyıllar boyunca Doğu Avrupa'da tam manasıyla bir "Hazar Barış Çağı" gerçekleştirmiştir. Gök Tengri inancına mensup olan Hazarların milletlerarası sıkı ilişkileri sonucunda ülkelerinde İslamiyet, Hristiyanlık ve Musevilik de yayılmıştır. Hazar barışının sağladığı rahatlık ve huzurla gelişen ticari faaliyet, tarihin önemli olaylarından biridir. Bu süreçte refah içinde yaşayan Hazarlar; bal, mum, un, kadife ve kürk ticareti yapmışlar; arıcılık ve balmumu ticareti ile uğraşmışlar, denizde ve nehirlerde gemiler işletmişlerdir İLK TÜRK DEVLETLERİNDE SERBEST TİCARET PAZARI Tarihî kayıtlara göre ilk serbest ticaret pazarı, Asya Hun Devleti ile Çin arasında kurulmuştur. Avrupa Hun Hükümdarı Attila da serbest ticaret pazarlarına önem vermiştir. Bizans şehirlerinde serbest ticaret pazarları kurulmuştur. Tıpkı Attila gibi Bilge Kağan da serbest ticaret pazarlarının önemini çok iyi kavramış bir devlet adamıydı. Bilge Kağan, savaşlara son verip Çin ile olan ilişkilerini karşılıklı dostluk ve barış temeline oturttuktan sonra tarihin önüne çıkardığı fırsatlardan yararlanarak bu ülkeden bazı ticari imtiyazlar koparmıştır. Bu imtiyazların en önemlisi, bazı Çin şehirlerinde serbest ticaret pazarlarının kurulması idi.

ilk türk devletleri ders notları