PtdOqC. ÇALIŞILMAYAN GÜNLERDE İŞÇİNİN YOL VE YEMEK ÜCRETLERİ KESİLEBİLİR Mİ? April 6, 2020 İşçi ve işveren arasında düzenlenen iş sözleşmeleri 4857 Sayılı İş Kanunu’ na tabi olup, işbu kanuna aykırı hiçbir düzenleme iş sözleşmesinde yer alamaz. Ancak; işçi-işveren arasındaki ilişkide yer kazanmış ancak İş Kanunu’nda açıkça düzenlenmemiş bazı uygulamalar ile ilgili Yüksek Mahkeme içtihatları ve doktrin görüşlerine başvurulmaktadır. İşçiye yol ve yemek ücretinin ödenmesi ile bu ödemenin hangi şartlar altında yapılacağı, bazı koşullar altında devam edip etmeyeceği yönündeki tartışmalar mevcuttur. Bu hususta bir takım bilgiler vermeye çalışacağız. Şöyle ki; Yüksek Mahkeme kararlarında da yer alan görüşe göre; yemek ücreti iş sözleşmesinde yahut uygulama ile işin nerede görüleceğinden bağımsız şekilde, ücretin parçası olarak kararlaştırılmışsa evden çalışma halinde dahi kesilmemesi gerekir. Yine yol ücreti yardımı da iş sözleşmesinde yahut uygulama ile ücretin bir parçası olarak veriliyorsa evden çalışma halinde dahi kesilmemesi gerekir. Bu konu ile ilgili olarak Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumunca, görüş talebi yazısı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına gönderilmiştir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ nca verilen 23/07/2014 tarihli cevap yazısında; “…Asgari ücretin üzerindeki ücret ve sosyal haklar yemek ve yol ücreti vb., işçi ve işveren arasında akdedilen hizmet akitleri, işyeri yönetmelikleri ve taraflar arasında bağıtlanan toplu iş sözleşmeleri ile hizmet alım sözleşmeleri ile serbestçe belirlenebilmektedir. Buna göre, 4857 sayılı İş Kanunu’nda yemek ve yol ücretleri ile ilgili herhangi bir hüküm yer almadığından, izinli ve raporlu sürelerde söz konusu sosyal hakların ödenip ödenmeyeceği konusunda yukarıda belirtilen sözleşmelerde yer alan hükümlere göre işlem yapılması gerektiği görüşüne varılmıştır.” Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ nın işbu görüş yazısından da anlaşılacağı üzere, mevzuatta bu konu hakkında açık bir hüküm bulunmadığı anlaşılmaktadır. Bu hususun işçi- işveren arasında düzenlenmiş iş sözleşmesi gözetilerek, sözleşmede belirlenebilir bir husus olduğu anlaşılmakla, iş sözleşmesi baz alınarak cevaplandırılması gerekmektedir. 9. Hukuk Dairesinin tarih ve 1998/18371 E. ve 1999/615 K. nolu kararında; ÖZET İşçinin izinli olduğu günlerde öğle yemeği verilmesi söz konusu olamayacağından, bu hususun ücret hesabında dikkate alınması gerekir. “…Davalı işveren aynı şekilde yaz aylarında okulun tatil olduğunu bu nedenle öğle yemeği verilmediğini bildirmiş ve bilirkişi raporunda Ağustos ayı için böyle bir varsayımdan söz edilmiş olduğuna göre bu konunun da gereği şekilde tahkik edilerek davacının izinli ve tatilde olduğu günler için öğle yemeği verilmesi söz konusu olmadığından hesaplamanın buna göre yapılarak hüküm kurulması, gerçek durumun ortaya çıkması bakımından önem taşımaktadır. Yazılı şekilde karar verilmesi isabetsizdir. Temyiz olunan kararın yukarıda belirtilen nedenle BOZULMASINA” Bu görüş, işçinin FİİLEN işe gelmediği günler için, eğer iş sözleşmesinde ve ihale sözleşmesinde aksi belirtilmediyse yemek ve yol ücreti ödenmeyeceği görüşünü desteklemektedir. Yargıtay 9. HD. 2012/2229 E. 2014/5874 K. kararında “…Dosya içeriğine göre davacıya işe girdiği tarihten Ocak 2006 tarihine kadar personel yönetmeliği hükümlerine uygun olarak her ay 100 abonman bileli yol yardımının işverence yapıldığı. Şubat 2006 ayından itibaren yol yardımı verilmesi uygulamasına son verildiği ve fesih tarihi tarihine kadar da verilmediği anlaşılmaktadır. Dava konusu yapılan “yol yardımı” ücretin eki niteliğinde olup ücret gibi değerlendirilmelidir. Ücret ve eklerinin ödenmesi işveren için iş akdinin asli edimlerinden biridir. Dosya kapsamından; davalı işverenin ücretin eki niteliğinde olan yol yardımını tek taraflı bir işlemle ve davacıya bildirim yapmadan kaldırdığı anlaşılmaktadır. Yol yardımının kaldırılması yukarıda ilke kararımızda belirtildiği gibi 4857 sayılı İş Kanununun 22. Maddesi uyarınca çalışma koşullarında esaslı bir değişiklik olup, değişiklik işçiye yazılı olarak bildirilmek ve işçinin kabulü suretiyle yapılabilir. Bu şekilde yapılmayan ve işçi tarafından yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz. Davacı uygulamadan kaldırılan yol yardımı ücretlerini talep edebilir. 4857 Sayılı İş Yasa´sının 22. Maddesi hükmü karşısında davacının uzun süre sessiz kalması zımnen kabul anlamına gelmez. Bu nedenle, dava konusu isteğin yazılı gerekçe ile reddedilmesi hatalıdır…’’ Bu karar ile beraber, İş Sözleşmesinde yer almasa dahi uzun süredir yol ücreti ödemesi yapılıyor olması yükümlülüğünün zorunluluk aşamasına geldiğini göstermektedir. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2017/23895 E. , 2018/549 K. Kararında ’…ücretin eki niteliğindeki ödemelerin son bir yıllık toplamı, işçiye sağlanan ayni hakların parasal değeri ve son bir yıllık ortalaması, ücretin eki mahiyetindeki ödemelerin devamlılık arz edip etmediği gibi konuların net olarak bilinebilmesi gerekir. Bu yüzden işçinin hesabın unsurlarına dair sözü edilen bir veya birkaç konuda belirsizlik halinde kıdem tazminatının başlangıçta tam olarak ve tamamen belirlenmesi mümkün olamaz…’’ Yargıtay 9. Hukuk Dairesi E. 2017/5745 K. 2018/4488 T. kararında; ’…Dava, ücret alacağının tahsili istemine ilişkindir. Hukukun temel ilkelerinden birisi olan ahde vefa ilkesi gereğince taraflar, yaptıkları bir sözleşmeye, şartlar sonradan değişse dahi uymak zorundadırlar. İşçinin aldığı ücret miktarının düşürülmesi, ikramiyenin veya sosyal yardımın kaldırılması, işçinin işyeri organizasyonunda mevcut görevinden daha alt seviyedeki bir göreve atanması, çalışma koşullarının ağırlaştırılması gibi durumlar, 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 22. maddesi anlamında iş sözleşmesinin içeriğinin işçi aleyhine değiştirilmesi anlamına gelmektedir. Bu tür değişiklikler, ancak işçinin yazılı onayı ile yapılabilir. İşçinin açıkça onay vermediği esaslı değişiklikler işçiyi bağlamaz. Ücrette yapılacak indirimin yazılı olarak işçiye bildirilmesi üzerine işçinin de bu değişikliği altı iş günü içerisinde yazılı olarak kabul etmesi durumunda ücrette yapılacak değişiklik geçerli hale gelir. Hizmet sözleşmesinin esaslı unsurlarında yapılacak değişikliğin kabulü işçi tarafından yazılı bir muvafakat bildirimi ile yapılabileceği gibi taraflar arasında imzalanacak yeni bir hizmet sözleşmesi vasıtası ile de yapılabilir…’’ Yargıtay 9. Hukuk Dairesi. 2008/22848 E. 2010/8951 K. kararında; ’…Somut olayda, davacı işçiye davalı işveren tarafından 2005 yılı Haziran ayına kadar yemek yardımı yapıldığı Mahkemenin de kabulündedir. Bu uygulamanın davalı işveren tarafından tek yanlı olarak kaldırılması yukarıda yapılan açıklamalar doğrultusunda 4857 Sayılı Kanunun 22. maddesi gereğince geçerli değildir. Çünkü, uygulamanın kaldırıldığı davacı işçiye tebliğ edilip bu konuda muvafakati alınmamıştır. Dosyada bu hususta herhangi bir delil bulunmamaktadır. Bu durumda mahkemece bilirkişi rapordaki hesaplama dikkate alınarak isteğin kabulü gerekirken reddi hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir…’’ TÜM BU AÇIKLAMALAR VE YARGITAY KARARLARI NETİCESİNDE; Öncelikle dikkat edilmesi gereken husus İş Sözleşmesi’ nde işçi-işveren arasında yol ve yemek ücreti ödenmesine yönelik bir hüküm belirlenip belirlenmediğidir. Sözleşmede açık bir hüküm mevcut ise, yol ve yemek ücretlerinin ödenmesi zorunludur. Aynı zamanda, işveren tarafından uzun zamandır işçiye yol ve yemek ücreti ödenmiş ve bu uygulama söz konusu işyeri için yerleşik bir uygulama halini almışsa yine işveren tarafından işçiye yol ve yemek ücretlerinde hiçbir kesinti yapılmadan ödeme yapılması zorunludur. Av. Hande MARTİNEZ MORCİLLO Cevabımız Yıllık izinlerde yemek ve yol bedellerinin hakedişten kesilirken SGK işveren prim toplamı olan %22,5’un de düşülmesi gerekiyor. Bunun sebebi işçilik hesaplaması yapılırken brüt olarak verilen yemek ve yol bedeli üzerinden SGK işveren payı hesaplanmakta ve yükleniciye ödenmektedir. Yüklenici işçilerin izinli oldukları süreler için yemek İstisna tutarı düşülecek ve yol ücretleri kesildiği ve SGK matrahına edilmediğinde yükleniciye bu günler için fazladan Yıllık izinli günler * yemek ve yol ücreti*%22,5 fazladan ücret ödenmiş olmaktadır. Yani Kamu zararı oluşacağı değerlendirilmektedir. Yıllık izinli oldukları günler için Yıllık izinli günler * yemek ve yol ücreti*%22,5+KDV kadar düşülmesi gerektiği değerlendirilmektedir. Faturada yıllık izinleri SGK matrahına dahil edilmediğinden ve dahil edilmeyen bu kısım için KDV ödenmemesi gerektiğinden faturanın buna göre düzenlenmesi gerekmektedir. Örnek Hesaplama Tablosu 2017 dönemi için asgari ücret üzerinden ihaleye çıkılan ve 26 gün üzerinden günlük 10 TL yemek ve yol ücretiöngörülen ihalede 1 işçi için yıllık izinli olduğu sürede nasıl kesinti yapılması gerektiği hesaplanmıştır. Asgari Ücret üzerinden işçilik maliyeti 1 Ayda işçiye yemek bedeli verilen gün sayısı 26,00 1 İşçi için 1 günlük nakdi brüt yemek bedeli 10,00 Yemek Tutarı toplam 26 günlük 260,00 Yemek SGK istisnası tutarı günlük 2017 yılı için 1777,50/30*%6 3,56 Yemek istisna tutarı 26 günlük 92,43 Yemek istisna tutarı düşülmüş SGK matrahı 167,57 Yemek ücreti +yemeğin üzerinden hesaplanacağı SGK matrahı 297,70 1 Ayda işçiye yol bedeli verilen gün sayısı 26,00 1 İşçi için 1 günlük nakdi brüt yol bedeli 10,00 Toplam Yol Tutarı 26 günlük 260,00 SGK işveren paylı %22,5Yol bedeli 318,50 Yemek ve yol için Ödenen tutar 58,50 Yemek ve yol için ödenen SGK İşveren paylı %22,5 toplam tutar 616,20 Asgari Ücret üzerinden işçilik maliyeti + Yemek ve Yol İşçinin 10 gün izinli olduğunu düşünürsek Kesilen SGK'sız yol ve yemek bedeli 200,00 Kesilmesi gereken SGK’lı yol ve yemek bedeli 237,00 1 bir işçi için yüklenicinin üzerinde kalan tutar Kamu zararı 37,00 500 işçi için yüklenicinin üzerinde kalan toplam tutar Kamu zararı

yıllık izinde yemek parası kesilir mi